Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray

Het is toch sneu. Max Von Sydow en Ingmar Bergman leken in het begin van hun beider carrière met elkaar vergroeid, maar toch speelt de voormalige fetisjacteur niet mee in de meest iconische film van de regisseur die zijn loopbaan vormgegeven heeft. Nochtans had Bergman een rol voor Von Sydow in gedachten, maar omdat die in de jaren tachtig reeds aan een carrière over de plas werkte en enkel via zijn agent te bereiken was, kwam er een kink in de kabel. Naar verluidt beschouwt Von Sydow het feit dat hij niet in ‘Fanny & Alexander’ zit nog steeds als de meest spijtige zaak uit zijn carrière. Temeer omdat hij toen hij het script onder ogen kreeg onmiddellijk verkocht was, maar de hoge eisen die zijn agent stelde Bergman van een casting deed afzien.

Het moet inderdaad een eer zijn om mee te spelen in ‘Fanny & Alexander’. De in 2008 overleden Bergman verklaarde in diverse interviews dat hij elke film als zijn mogelijke laatste beschouwde, maar in het geval van deze epische familiekroniek was het daadwerkelijk zo, een paar verwaarloosbare tv-producties niet te na gesproken. Met vier Oscars bekroond wordt deze drie uur durende parel immers nog steeds beschouwt als één van de grootste films die de Zweedse industrie ooit heeft voortgebracht, en natuurlijk het kroonstuk in het oeuvre van een zeer gewaardeerd filmmaker, die ook ‘The Seventh Seal’ en ‘Wild Strawberries’ op zijn palmares heeft.

‘Fanny & Alexander’, dat zich afspeelt aan het begin van de 20ste eeuw in het Zweedse Uppsala, vertelt het verhaal van de familie Ekdahl. We maken met hen kennis op het kerstfeest, georganiseerd door pater familias en theaterdirecteur Oscar en diens eega Emilie, een graag geziene actrice. Het is een grote familie, waartoe hun twee spruiten, Fanny en Alexander, behoren, alsook diverse ooms en tantes. Het geluk lijkt van hen af te stralen, ook al wordt dit abrupt een halt toegeroepen wanneer Oscar veel te vroeg het tijdelijke voor het eeuwige inruilt en hun moeder vervolgens hertrouwt met dominee Edvard Vergerus. Fanny, Alexander en hun moeder voelen zich gevangenen in het huis van de ex-weduwnaar, wat leidt tot een tussenkomst van de familie Ekdahl. Die slagen erin de kinderen het huis uit te smokkelen, maar herhaaldelijke pogingen om Vergerus tot een scheiding te dwingen mislukken. En dan wordt Emilie zwanger...

De thema’s die Bergman vroeger al in zijn carrière centraal stelde, zitten allemaal netjes verzameld in dit prijsbeest uit 1982. De eeuwige zoektocht naar god, de verhoudingen tussen man en vrouw, de kracht van de fantasie, het zit er allemaal in zonder dat het geforceerd aandoet. In de eerste plaats stelt hij namelijk de personages voorop, geen bordkartonnen figuren, maar complexe wezens, zoals elke mens in het echte leven. Niets is zwart-wit, en ook al lijken sommige portretteringen op het eerste gezicht nogal clichématig (de boosheid druipt van de bisschop af), toch graaft Bergman dieper dan de eerste indruk die hij de kijker schenkt. Het trage tempo maakt dit niet voor iedereen, maar in de geschiedenis van de cinema eist deze terecht zijn ereplaatsje op.

DVD-Recensie
‘Fanny & Alexander’ wordt gepresenteerd in een mooie luxueuze 2-disc uitgave met daarin niet alleen de gerestaureerde versie, maar ook een boekje met foto’s en achtergrondverhalen én een tweede schijf met slechts één extra. Maar wat voor één. Het betreft namelijk de documentaire ‘Dokument Fanny & Alexander’, een door Bergman zelfgeschreven en -geregisseerde docu over het maken van zijn grote meesterwerk. Een must voor de fans, maar ook voor iedereen die wil zien hoe niet alleen een epos tot stand komt, maar ook hoe een regisseur daar zelf mee omgaat.

Peter Janssens