Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray

Ruim zestig films draaide de Zweedse cineast Ingmar Bergman tijdens zijn aards bestaan waar in 2007 op 89-jarige leeftijd een eind aan kwam. Het overgrote deel daarvan mag zich met recht en reden de status van klassieker of meesterwerk aanmeten. ‘The Seventh Seal’, ‘Wild Strawberries’ en het autobiografisch getinte opus ‘Fanny Och Alexander’ zijn zowat de meest voorkomende titels op all time best-lijstjes. In deze box worden drie niet zo voor de hand liggende, maar daarom niet minder interessante Bergman-films verzameld: ‘Skammen’ uit 1968, ‘En Passion’ uit 1969 en het buitenbeentje ‘The Serpent’s Egg’ (1977), Bergmans enige Hollywoodproductie, gedraaid voor megaproducent Dino De Laurentiis en met David Carradine in de hoofdrol (een rol waar Dustin Hoffman trouwens voor bedankte). 

De beste van de drie is ontegensprekelijk het onder de huid kruipend existentieel drama ‘Skammen’ (foto). Een koppel op een eiland voor de Zweedse kust (vertolkt door Bergmanveteranen Max Von Sydow en Liv Ullman) probeert te overleven terwijl hun/de wereld verwikkeld is in een schijnbaar eeuwig durende burgeroorlog. De verschillen tussen Von Sydow en Ullman komen steeds meer bloot te liggen en hun relatie stevent af op een breekpunt terwijl de oorlogsdreiging steeds heviger en tastbaarder wordt. De zeer mooie zwartwitfotografie van Bergmans vaste cameraman Sven Nykvist en de bezwerende thematiek maken van deze film een onvervalste Bergmanklassieker die het (her)ontdekken waard is.

Von Sydow en Ullman spelen ook de hoofdrollen in het eveneens uitstekende, maar minder toegankelijke ‘En Passion’ (‘The Passion Of Anna’). Hierin vertolkt Von Sydow een man die na de teloorgang van zijn huwelijk een relatie probeert aan te knopen met weduwe Ullman, die zowel haar echtgenoot als zoon verloor bij een auto-ongeval. De emotionele leegheid van de twee maakt het echter onmogelijk om naar elkaar toe te groeien en uit hun isolement te breken. ‘En Passion’ is geen makkelijke film: de vier belangrijkste personages leggen op een bepaald moment rechtstreeks aan de kijker uit waarom ze bepaalde handelingen doen, en zelfs Bergman stuurt met een voice over het verhaal regelmatig bij. Niet meteen de meest duidelijke Bergman-prent dus, maar eerder eentje voor de echte fan die het niet erg vindt om dieper te moeten graven in de dubbele verhaalbodem.

‘The Serpent’s Egg’ is één van de weinige films van Bergman die door de critici niet goed werd onthaald. Deze kijk op de opkomende jodenvervolging gesitueerd in Berlijn anno 1923 is inderdaad een vreemde eend in Bergmans bijt. Dit heeft veel te maken met het feit dat Bergman deze Engels gesproken film niet in Zweden opnam, dat hij kwaad had verlaten nadat hij er in 1976 werd gearresteerd wegens belastingontduiking. De aanklacht werd later ingetrokken, maar toch duurde het ruim acht jaar vooraleer Bergman terugkeerde naar zijn geboorteland. 

Of hoe deze box met een meesterlijke, een typische en een mindere Bergman een interessante dwarsdoorsnede vormt van het oeuvre van een filmmaker die door Woody Allen wordt omschreven als de grootste cineast sinds de uitvinding van de filmcamera.

Simon Couwens