Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray
Welt Am Draht
Qua productiviteit is er niemand die Rainer Werner Fassbinder overtreft. In een loopbaan die amper 14 jaar duurde, regisseerde hij maar liefst 40 langspeelfilms, 2 tv-series, 3 kortfilms én 24 toneelstukken - alvorens in 1982 op 37-jarige leeftijd het loodje te leggen ten gevolge van een overdosis cocaïne, drank en pillen. De lijst (cinefiele) klassiekers die de Duitse cultfilmer kan voorleggen, is ronduit indrukwekkend: van films als ‘Die Ehe Der Maria Braun’ (1978), ‘Lili Marleen’ (1981) of ‘Die Sehnsucht Der Veronika Voss’ (1982) tot zijn 14-delige tv-magnum opus ‘Berlin Alexanderplatz’ (1980) - maatschappijkritische relazen die vaak iets fundamenteels te zeggen hadden over de Duitse samenleving.
Dat gaat minder op voor het verloren gewaande, maar door de Fassbinder Foundation recent gerestaureerde ‘Welt Am Draht’, een tweedelige sciencefictionchiller uit 1973, gebaseerd op de roman ‘Simulacron-3’ van Daniel F. Galouye. Daarin richt de legendarische filmmaker zijn lens namelijk op een virtuele samenleving. Net zoals het bronmateriaal het allereerste literaire werk betrof waarin van een virtual reality gewag werd gemaakt, is deze in opdracht van de Westdeutsche Rundfunk verwezenlijkte televisieproductie pionier wanneer het aankomt op films over een onechte werkelijkheid; en zodoende voorloper van kaskrakers zoals ‘Blade Runner’ en ‘The Matrix’.
Niet lang nadat wetenschapper Vollmer een nieuw type supercomputer - de Simulacron, een geniaal monster dat toekomstige ontwikkelingen kan berekenen en simuleren - ontwikkelt, komt hij onder verdachte omstandigheden om het leven. Z’n opvolger Fred Stiller (Klaus Löwitsch) probeert het mysterie omtrent de Simulacron te ontrafelen. Maar wat is waarheid én wat niet? Leven we eigenlijk wel in de echte wereld? Of maken we deel uit van een gesimuleerde parallelwereld, de zogenaamde virtuele werkelijkheid? Samen met Stiller ontdekken we - gedurende een speelduur van ruim drie uur - hoe de imaginaire vork in de steel zit.
Klinkt het verhaal van ‘Welt Am Draht’ je min of meer bekend in de oren? Dan heb je mogelijk de niet onaardige sleeper-hit ‘The Thirteenth Floor’ gezien, net als deze hallucinante televisieclassic van de Duitse enfant terrible gebaseerd op de roman van Daniel F. Galouye. Lag de nadruk in die film echter op de suspense, dan moet ‘Welt Am Draht’ het eerder hebben van zijn werkelijk unieke sfeer. Fassbinder ging tot het uiterste om dit mengsel van bekende en irreële werelden vorm te geven. Van de Simulacron zelf krijgen we, met uitzondering van de ligstoel, helm en monitor, echter niets te zien: de Duitse filmmaker prefereerde gebruik te maken van echt bestaande locaties en voorwerpen, zodoende een vervreemdingseffect scheppend aan de hand van spiegeleffecten en erg stijlrijk camerawerk. Gefilmd werd er o.a. in het Parijs van de jaren ’70, dat er met zijn nieuwbouwwijken waarvan de straten nergens heen leidden (zonder voortuinen ook) en ondergrondse winkelpassages die men in Duitsland toen nog niet kende zeer nabije-toekomstachtig uitzag.
Vormelijk valt er op deze sciencefictionklassieker, die mogelijk onbevattelijk lijkt, maar de kijker bij de les poogt te houden via een reeks crimeverhaallijnen waarvan hij nu eenmaal de ware toedracht wil kennen (en daar overigens grotendeels in slaagt), niks aan te merken, maar op narratief vlak had ‘Welt Am Draht’ zeker wat meer peper in z’n artificiële gat kunnen gebruiken. Het relatief kabbelende tempo maakt de uitdaging er namelijk alleen maar groter op. Geen grand cru, maar wel een vergeten cultfilm die zich qua thematiek, stijl en textuur in het zog van andere buitenissige arthouseparels als ‘Solaris’ (van Tarkovsky) en ‘Alphaville’ (van Godard) nestelt.