Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray
Macbeth
Zelfs al doet Terry Gilliam zijn uiterste best om de gouden medaille te veroveren, dusver gaat de eretitel van topregisseur die het vaakst af te rekenen kreeg met weerbarstige studio’s nog steeds naar de enige echte Orson Welles. Het gevierd wonderkind dat na zijn cinematografisch spraakmakend debuut ‘Citizen Kane’ onthaald werd als de nieuwe Messias, maar amper een film later (met ‘The Magnificent Ambersons’) al moest toezien hoe de studio achter zijn rug zijn visie had vermangeld door een halfuur uit zijn film te knippen. Het begin van vele clashes tussen de regisseur/auteur en zijn geldschieters.
Dat Welles hierdoor voor een lange tijd Amerika links liet liggen en naar Europa trok hoeft niet echt te verwonderen. Ook bij ‘Macbeth’ was het hommeles toen de toenmalige Amerikaanse distributeur Republic Pictures Welles verplichtte om twintig minuten te knippen uit zijn adaptatie van Shakespeares ‘Macbeth’ (1948). Een adaptatie waarvoor Welles niet de gemakkelijkste weg koos: de cast sprak met zware Schotse accenten, de decors waren bewust gestileerd en surrealistisch, en Welles schrikte er niet voor terug om Shakespeares verhaal her en der naar eigen hand te zetten. Het gevolg was een film die bij het Amerikaanse publiek nauwelijks een wenkbrauw liet fronsen, maar in Europa ei zo na werd onthaald als een regelrecht meesterwerk.
‘Macbeth’ staat in Shakespeares oeuvre bekend als ‘The Scottish Play’ en werd ergens tussen 1603 en 1607 geschreven. Het vertelt het verhaal van de Schotse edelman Macbeth (hier vertolkt door Welles zelf) die door drie heksen voorspeld krijgt dat hij ooit de koning van Schotland zal worden, en zich daar prompt naar begint te gedragen. Aangespoord door zijn even machtsgeile vrouw vermoordt hij zelfs de regerende koning. Het begin van een bloederige heerschappij, zij het eentje die niet zonder repercussies blijkt te zijn.
Welles wou aanvankelijk ‘Othello’ verfilmen, maar hij kreeg geen voldoende budget bij elkaar. Waarop hij zijn visie op het verhaal van de moor van Venetië uitstelde en de voorrang gaf aan ‘Macbeth’, door Welles zelf omschreven als een kruising tussen ‘Wuthering Heights’ en ‘The Bride Of Frankenstein’. Uiteindelijk kreeg hij een budget van zevenhonderdduizend dollar en een opnametijd van drie weken los. Alle eventuele extra kosten zou Welles uit eigen zak betalen. Welles slaagde er in om zijn film binnen 23 dagen op te nemen, grotendeels in tweedehands westerndecors die de studio hem ter beschikking stelde.
Shakespeareverfilmingen kregen eind jaren veertig plots veel aanzien toen Laurence Oliviers ‘Henry V’ en ‘Hamlet’ welhaast euforisch werden onthaald door de critici. De adoratie voor Olivier was zelfs zo groot dat de distributeur van ‘Macbeth’ weigerde om Welles’ film op het Filmfestival van Venetië te tonen omdat Oliviers ‘Hamlet’ ook op het programma stond, en ze vreesden dat de vergelijking in hun nadeel zou uitvallen. Uiteindelijk werd Welles ook verplicht om de Schotse tongval in te ruilen voor een ‘helder Amerikaanse’ geluidsband. Pas in 1980 werd Welles’ niet-verknipte en niet-veramerikaniseerde versie uitgebracht. En het is meteen die director’s cut die op deze dvd staat. Goed nieuws dus voor Welles-puristen en liefhebbers van auteursfilms tout court, want die krijgen met deze schijf dan misschien wel geen meesterwerk te zien, maar naar goede Welles-gewoonte in elk geval opnieuw een brok razend interessante cinema.