Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray

Om het met Dennis Hopper zaliger te zeggen: pop quiz, hotshot. Wat hebben Benoît-Constant Coquelin, Pierre Magnier, James Mason, Claude Dauphin, José Ferrer, Peter Donat, Derek Jacobi, Gérard Depardieu en Kevin Kline gemeenschappelijk? Simpel: ze speelden allemaal ‘Cyrano De Bergerac’ in een getrouwe adaptatie van Edmond Rostands toneelstuk. En neen, Steve Martin hoort hier niet echt bij daar zijn rol in ‘Roxanne’, de fijne komedie uit 1987, eerder een update was van het stuk. Toshiro Mifune speelde trouwens ook een afgeleide van Cyrano in ‘Life Of An Expert Swordsman’ in 1959. Dit om duidelijk te maken dat Rostands klassieke werk (hij schreef het stuk in 1897) zich terecht tijdloos mag noemen. Cyrano De Bergerac is trouwens geen fictief karakter, daar Rostand zijn toneelstuk (zij het niet volledig waarheidsgetrouw) baseerde op het leven van de echte Cyrano die leefde tussen 1619 en 1655.

De laatste echt grote filmversie is deze van Jean-Paul Rappeneau uit 1990. Die alvast als voordeel heeft dat het een Franse adaptatie is, die de originele alexandrijnen van Rostand zoveel mogelijk behoudt, waardoor het allemaal heel dicht aanleunt bij het originele toneelstuk. En die (niettegenstaande het grote succes van de Hollywoodversie met José Ferrer uit 1950) geboekstaafd staat als de beste en meest uitgebreide verfilming ooit. Bovendien won de film een oscar voor de kostuums, en was het de slokop van de Césaruitreiking (waar hij tien van de dertien nominaties verzilverde).

Depardieu is in bloedvorm als dichter en legeraanvoerder Cyrano de Bergerac. De man is gezegend met een knoert van een neus, waar hij zelf voortdurende spot mee drijft, wat het voor zijn vijanden moeilijk maakt om hem belachelijk te maken met zijn reukorgaan: zeker omdat zowat iedereen een puntje kan zuigen aan Cyrano’s taalvaardigheid. Cyrano is stiekem verliefd op zijn nicht Roxane, maar hij durft haar nauwelijks te benaderen, omdat hij bang is dat ze hem gaat afwijzen vanwege zijn ietwat ge(k)neusde uiterlijk. Helemaal gecompliceerd wordt het als Roxane aan Cyrano vraagt om de jonge Christian, waar ze verliefd op is, te beschermen als hij onder Cyrano moet dienen in het Franse leger. Cyrano ontdekt dat Christian compleet tegengesteld is aan hem: een knappe bink, maar een ramp als het op romantische finesse aankomt. Cyrano, die niet wil dat Roxane teleurgesteld wordt, schrijft in Christians naam brieven naar haar. Waardoor Roxane, onder de indruk van de ongebreidelde poëzie die ze ontvangt, nog meer verliefd wordt op Christian. Helaas voor beide heren heeft Roxane nog een aanbidder. De vileine Comte de Guiche om precies te zijn, en die stuurt zowel Cyrano als Christian naar het front in de hoop dat ze daar beiden sneuvelen zodat hij het Roxane-rijk voor hem alleen heeft.

Het duurt een tijdje eer de aanpak van Rappeneau werkt. Het debiteren van de originele tekst van Rostand zorgt letterlijk voor meer dan een mondvol, en het is duidelijk dat de ondertitelaars van dienst moeite hebben om alles bevattelijk te vertalen. Iets waar de Engelstalige kijkers destijds minder last van hadden, daar de officiële Engelse ondertiteling bestond uit de letterlijke toneelvertaling van Anthony Burgess. Maar wie doorzet, krijgt al snel in de smiezen dat dit een film is die, net als de liefde van Roxane, geleidelijk aan mooi open bloeit.

En die meer te bieden heeft dan de flamboyante prestatie van Depardieu: zowel de kostuums als de decors dompelen je onder in de juiste sfeer en maken er meer van dan zomaar verfilmd toneel. Hetgeen ook blijkt uit de mooi in beeld gebrachte balkonscène waarin een verborgen Cyrano voor Christian souffleert, en hij vervolgens lijdzaam moet toezien hoe Christian met de kus van zijn geliefde Roxane aan de haal gaat. Een romantische tragiek waarbij de klimopontmoeting tussen Romeo en zijn Juliet eigenlijk maar klein bier is.

Simon Couwens