Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray

Bij de release in 1983 werd ‘Danton’ door het gros van de recensenten bijna onmiddellijk als een meesterwerk beschouwd. Naar het waarom is het niet ver zoeken: de Poolse regisseur Andrzej Wajda leverde al klassiekers af als ‘Ashes & Diamonds’ (1958), ‘Man Of Marble’ (1977) en ‘Man Of Iron’ (1981), en had nog maar pas zijn thuisland de rug toegekeerd. De reden voor die vlucht was trouwens ‘Man Of Iron’, waarin hij de strijd van de Poolse arbeiderspartij Solidarnosc tegen de Poolse regering uit de doeken deed. En waarin Lech Walesa zichzelf mocht spelen. Meteen genoeg reden voor de Poolse autoriteiten om Wajda’s productiemaatschappij te sluiten. Wajda mocht in Frankrijk met ‘Danton’ dan wel een film draaien die zich afspeelde tijdens de Franse revolutie, de gelijkenissen met de toestand in Polen waren te opvallend om ze te negeren. Waardoor de status van meesterwerk (de politieke boodschap van de cineast ingebed in een stuk belangrijke Franse geschiedenis) meteen gewaarborgd was.

Criticasters waren er uiteraard ook, en helemaal ongelijk kan je hen niet geven. ‘Danton’ is wars van de boodschap immers ontzettend theatraal en statisch: Wajda doet weinig moeite te verbergen dat dit eigenlijk verfilmd toneel is, gebaseerd op het stuk ‘De Zaak Danton’ van Stanislawa Przybyszewska. Op zich geen reden om de film af te kraken natuurlijk, maar het ontbreken van schwung in een prent die eigenlijk enkel maar praatscènes etaleert was voor velen toch voldoende om de vijfsterrenvreugdekreten wat te temperen.

Interessant is ‘Danton’ in elk geval. Zelf wil Wajda niet gezegd hebben dat hij de Franse revolutie als metafoor gebruikt voor de strijd van de arbeiders in Polen, maar de vergelijking ligt er vaak dik op. Georges Danton (welhaast onvermijdelijk vertolkt door Gerard Depardieu) was aan het eind van de achttiende eeuw een van de initiatiefnemers van de Franse revolutie die ervoor zorgde dat de monarchie in elkaar stortte. Tot zijn afgrijzen ontdekt hij dat het revolutionaire alternatief de bevolking nauwelijks helpt: er is nog steeds hongersnood en repressie, en guillotines overheersen het straatbeeld. Waarop hij dan maar de strijd opent tegen ‘het comité van openbare veiligheid’ dat na het verdwijnen van het koningshuis de lakens uitdeelt. Boegbeeld van het comité is Robespierre (Wojciech Pszoniak), bij het begin van de revolutie een van Dantons spitsbroeders. Danton denkt dat hij kans maakt het volk aan zijn kant te krijgen en Robespierre op die manier kan verplichten toegevingen te doen. Maar ook al voelt Robespierre nog genegenheid voor zijn vroegere wapenbroeder, hij lijkt allerminst van plan om een knieval te doen en zijn macht op te geven.

De machtsstrijd tussen Danton en Robespierre staat constant centraal. Wajda ziet geen heil in massascènes op straat waar het volk in opstand komt of wordt opgejaagd. Wat makkelijk had gekund daar ‘Danton’ zich afspeelt in een tijd die geboekstaafd staat als ‘het terreurbewind’. Wajda is vooral geïnteresseerd in de politieke machinaties van dat bewind. Hij focust op de onderhandelingen van Robespierre en zijn companen die leiden naar de vraag of Danton al dan niet moet worden geëxecuteerd, en op de pogingen van Danton om als een soort verzetsleider Robespierres macht te ondermijnen. Ook tijdens het tweede deel (Dantons proces) concentreert Wajda zich vooral op de beslissingen en reacties van het politieke establishment.

Wajda maakt het de kijker niet makkelijk: zonder voorkennis van de Franse revolutie of de belangrijkste personages is het moeilijk om van in het begin mee te zijn met alle scenariokronkels. Voor velen waarschijnlijk een toch niet onbelangrijk euvel. Eveneens storend: Wajda laat Robespierre en zijn volgelingen vertolken door Poolse acteurs. En die moesten naderhand andermaal in het Frans gedubd worden. Aangezien ‘Danton’ ontzettend veel close-ups en praatscènes bevat, komt die dubbing voor het merendeel storend over. Waardoor Wajda’s ‘Danton’ als puntje bij paaltje komt toch iets te veel minpunten kent om het resultaat vijf sterren toe te werpen. Wat niet wegneemt dat ‘Danton’ een onvervalste jarentachtigklassieker is en blijft voor de meerwaardezoekende cinefiel.

Simon Couwens