Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray

De autoriteit als het aankomt op het beschrijven van het harde regime in de Russische gevangenenkampen of goelags is en blijft Nobelprijswinnaar Aleksandr Isayevich Solzhenitsyn. In bekende werken als ‘Een Dag In Het Leven Van Ivan Denisovich’ en ‘De Goelag Archipel’ beschreef hij zijn ervaringen als gevangene in zo’n goelag en liet hij geen spaander heel van het Russische bewind onder Stalin. Solzhenitsyn was echter niet de enige die zijn verhaal uit de doeken deed. Ook Evgenia Ginzburg schreef over haar verblijf in een gulag in het autobiografische ‘Journey Into The Whirlwind’. Een werk dat trouwens net zoals dat van Solzhenitsyn lange tijd verboden was in Rusland.

Ginzburg was een journaliste, lerares én lid van de communistische partij toen Stalin aan het bewind was in de Sovjet-Unie. Stalin gebruikte de moord op een partijgenoot om een heksenjacht te organiseren op zijn (vermeende) tegenstanders, en ook Ginzburg werd slachtoffer van deze zogenaamde Grote Zuivering. Steeds meer en meer mensen werden gearresteerd, en na een schijnproces geëxecuteerd of veroordeeld tot dwangarbeid in de goelagstrafkampen in hartje Siberië. Een lot dat enkele miljoenen burgers zou treffen.

Ginzburg werd in 1937 gearresteerd, zogezegd omdat ze op de hoogte was van de moord op Stalins partijgenoot Kirov in december 1934. Een valse beschuldiging, en Ginzburg weigert om te bekennen. Zeker omdat eerst als haar partijlidmaatschap werd ingetrokken en ze het verbod kreeg om nog te doceren, hetgeen net haar passie was. Na een schijnproces wordt ze veroordeeld tot 10 jaar dwangarbeid in een goelag.

Regisseuse van ‘Within The Whirlwind’ is de Nederlandse Marleen Gorris, die zich begin jaren tachtig in de kijker filmde met ‘De stilte Rond Christine M.’ en het bordeeldrama ‘Gebroken Spiegels’. In 1995 won ze een Oscar voor de beste buitenlandse film met ‘Antonia’. Stuk voor stuk boeiende vrouwenportretten, waardoor de keuze om Ginzburgs autobiografische roman te verfilmen zeker logisch is voor Gorris. De hoofdrol is bovendien goed gecast: Emily Watson (met wie Gorris al samenwerkte in ‘The Luzhin Defence’) heeft de juiste ingesteldheid om zich vast te bijten in de rol van onschuldig veroordeelde vrouw die zich verraden ziet door haar vaderland en door de hel van de goelag moet gaan.

‘Within The Whirlwind’ begint boeiend, maar scheert helaas nooit echt hoge toppen. Daarvoor is het allemaal te fragmentarisch en te onsamenhangend. Een beetje de aard van het beestje natuurlijk: het is nagenoeg onmogelijk om een episch verhaal van dit kaliber binnen de twee uur te laten afklokken, zeker als je ook nog eens de volledige historische achtergrond van Stalins heksenjacht ordentelijk uit de doeken moet doen. Het eerste deel van ‘Within The Whirlwind’ is het beste: de paranoïa in de straten, de pogingen van Ginzburg om haar naam te zuiveren … wereldschokkend is het niet, maar het intrigeert wel. Eens Watson in de gulag terechtkomt, filmt Gorris iets teveel op de automatische piloot. Ze brengt de barre leefomstandigheden in het kamp aanschouwelijk in beeld, maar de vele losse scènes vormen nooit een hecht geheel, en zelfs de relatie tussen Ginzberg en haar redder, dokter Anton Walter (Ulrich Tukur) breekt weinig emotionele potten. Het resultaat is een film waarvan de achtergrond meer interesse opwekt dan de uitwerking zelf. Waardoor we nog eens het verdict van ‘een gemiste kans’ van stal mogen halen. En dat is altijd een beetje jammer.

Simon Couwens