Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray
Melancholia
Lars Von Trier blijft een buitenbeentje in het cineastengilde. Tegen de stroom inroeiend blijft hij trouw zijn eigen ding doen, daarbij de lak hebbend aan alles en iedereen. Water bij de wijn doen staat niet in zijn spreekwoordenboek, en als hij zin heeft om in close-up schaamlippen af te knippen, dan doet hij dat ook. Dat de man door zijn werkwijze evenveel vrienden als vijanden heeft, laat zich raden.
Von Triers opvolger van het schandaal schoppende ‘Antichrist’ uit 2009 zoekt alvast niet bewust de controverse op. ‘Melancholia’ is zelfs één van zijn meer menselijke films, en sluit qua sfeer en aanpak eerder aan bij ‘Breaking The Waves’ (1996) en ‘Dancer In The Dark’ (2000). Een tikkeltje poëtisch dus, maar thematisch nog altijd donker en duister. En nog steeds gefilmd met handcamera’s, waardoor alles lijkt ondergedompeld in een improvisatiebad. Behalve dan de begin- en eindscènes, die artistiek afgemeten zijn tot op de laatste milliseconde. En waar zelfs CGI kwam bij kijken.
Vergezichten op zwevende planeten zijn blijkbaar in, want net als Terrence Malick in ‘The Tree Of Life’ kiest Von Trier voor ruimtebeelden als omkadering. Waar Malick dat deed om het ontstaan van het universum te symboliseren, doet Von Trier net het tegenovergestelde. In ‘Melancholia’ botst onze grote wereldbol immers met een andere planeet, wat meteen het einde betekent van alle leven op aarde. Von Trier goes Emmerich? Natuurlijk niet. Von Trier ziet het einde van moeder aarde vooral als een gebeurtenis die het intellect triggert, en niet zozeer mikt op actiefreaks die kicken op ineenstortende wolkenkrabbers. Getuige daarvan meteen de proloog waarin de wereld vergaat, vogels dood neervallen, paarden neerzijgen, Kirsten Dunst in slow motion beweegt (en elektriciteit tussen de vingers heeft), een schilderij van Pieter Bruegel de revue passeert, en dat alles op de tonen van de prelude van Richard Wagners ‘Tristan & Isolde’.
Voor een film die climaxt met het einde van de wereld, is ‘Melancholia’ vaak verrassend (en bedrieglijk) lichtvoetig. Getuige het huwelijk dat het eerste uur inneemt: Justine (Kirsten Dunst, die in Cannes de prijs voor beste actrice in de wacht sleepte) trouwt met Michael (Alexander ‘True Blood’ Skarsgard) op het landgoed van haar zus Claire (Charlotte Gainsbourg) en diens rijke echtgenoot John (Kiefer Sutherland). Een huwelijk dat door de manisch-depressieve Justine vakkundig de nek wordt omgedraaid: ze verdwijnt te pas en te onpas, heeft zelfs seks met een gast die door haar baas (Stellan Skarsgard) is meegebracht en kan niet vermijden dat Michael zijn biezen pakt en haar in de steek laat. Op zich een diepdroevig verhaal, maar Von Trier pakt uit met heel wat subtiele zwarte humor: Sutherland die steevast klaagt als hij hoort hoeveel iets kost (terwijl hij in het geld zwemt), Udo Kier die als huwelijksplanner weigert om Dunst aan te kijken omdat ze ‘zijn’ evenement naar de knoppen heeft geholpen, er zijn genoeg fijne en kleine scènes die afleiden van de depressieve ingesteldheid van het hoofdpersonage.
Het tweede uur concentreert zich op Claire. Wanneer duidelijk wordt dat de vernietiging van de aarde onafwendbaar is, is het net zij die in paniek raakt, terwijl de depressieve Justine vrede lijkt te nemen met het onafwendbare. Wat logisch is, daar Claire een gezin heeft om voor te zorgen en dus heel wat te verliezen heeft, terwijl Justine het eind van de wereld ziet als oplossing voor haar lege bestaan. Een theorie die de bestaansreden van ‘Melancholia’ blijkt: Von Trier beweert dat hij de inspiratie vond toen hij zelf depressief was (ongetwijfeld in dezelfde periode dat ‘Antichrist’ zich openbaarde) en tot de constatatie kwam dat hij in die hoedanigheid kalmer bleef in stresssituaties. Waarop hij meteen lijkt te insinueren dat het einde van de wereld onoverkomelijk en welhaast extatisch mooi is. Wat er ook van zij, Von Trier blijft verbazen: ‘Melancholia’ mag dan op het eerste zicht traag, vervelend en ongefocust zijn, zijn camerakunde zorgt er voor dat je tot aan de grootschalige climax gefascineerd blijft toekijken. Wie zich wil laven aan auteurscinema van het zuiverste water weet waarheen zich te richten.