Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray
The Zero Theorem
Terry Gilliam blijft een (relatief) bezige filmbij. Niet dat er nog veel mensen zich daar van bewust zijn: zijn werk wordt meer en meer in de marge gedraaid en grootschalige releases van een Gilliam-titel zijn waarschijnlijk definitief verleden tijd. Wat van hem een regisseur maakt die in de eerste plaats wordt opgemerkt en gelauwerd door zijn fans of bij de pinken zijnde cinefielen. De kans dat Gilliam ooit nog eens catert aan de behoeften van het grote publiek – voor zover hij dat al zou willen – is in elk geval klein.
Gilliamofielen zullen alvast tevreden zijn met ‘The Zero Theorem’. Een prent die qua uitzicht en thematiek netjes past bij zijn onvolprezen meesterwerk ‘Brazil’ en diens commerciële ‘opvolger’ ‘Twelve Monkeys’. Vintage Gilliam dus. Het scenario van Pat Rushin lag al een tijdje op zijn tekentafel, maar Gilliam gaf destijds de voorkeur aan zijn geplaagde project ‘The Imaginarium Of Doctor Parnassus’ dat na het overlijden van Heath Ledger nogal wat averij opliep. Toen het project nog onder supervisie van de legendarische producer Richard D. Zanuck liep, was de hoofdrol oorspronkelijk toegekend aan Ewan McGregor. Later werd dat Billy Bob Thornton, en ook Al Pacino en Jessica Biel waren ooit aan het project verbonden. Uiteindelijk werd de film na de dood van Zanuck voortgezet door zijn zoon Dean en werd de hoofdrol ingenomen door bezige bij Christoph Waltz. Die daarmee nog maar eens een opzienbarende rol voor een opzienbarende regisseur aan zijn cv toevoegt.
Of Gilliam tevreden is met het kleine releaseschema van ‘The Zero Theorem’ is twijfelachtig. Ten slotte wil elke artiest of kunstenaar dat zijn werk een zo groot mogelijk publiek bereikt. Waar hij wel tevreden over was, waren de opnames in Boekarest. ‘The Zero Theorem’ was uiteindelijk op een jaar in kannen en kruiken, van het begin van de opnames tot de laatste postproductionele wijzigingen. Voor een man die meestal ettelijke jaren nodig heeft om een project af te krijgen – al dan niet als gevolg van rampspoed – moet dit inderdaad een wandeling in het park zijn geweest. Al komt dit waarschijnlijk in grote mate door Gilliams affiniteit met het materiaal. Dit is duidelijk een project waar hij in geloofde, en geen opdrachtfilm zoals ‘The Brothers Grimm’ die naderhand nog eens door de producerende studio werd hertimmerd.
Centraal in ‘The Zero Theorem’ staat Qohen Leth (Waltz): een computerprogrammeur en wiskundige die zijn dagen vult met het zoeken naar de zin van het leven. Thuis wacht hij op een telefoontje dat hem die zin kan meedelen, maar dat telefoontje lijkt nooit te komen. Hij is tewerkgesteld bij het mysterieuze Mancom, voor wie hij gegevens analyseert, zonder echt te weten wat er met die informatie wordt gedaan. Orwell – en ‘Brazil’ – zijn duidelijk niet veraf. Op een dag krijgt hij van de manager van Mancom (Matt Damon) de opdracht het bewijs te vinden dat alles wat in het leven en het universum gebeurt puur toevallig is. Terwijl Qohen net de echte reden van het leven wil doorgronden. Metafysische dystopie dus, en tegelijkertijd een aanklacht tegen materialisme. De god van de supermarkt en onlinewinkel als substituut voor echte religie en de steeds verregaandere digitalisering van de wereld zijn twee rode draden die zich doorheen de narratie weven.
Gilliam laat zich visueel nog eens goed gaan: achtergronden waarin van alles en nog wat beweegt, oude zaken in een futuristische setting, gekke kostuums … ’t lijkt bij momenten wel op een eigentijdse satire op ‘Blade Runner’. Niet dat Gilliam constant bekoort: het blijft allemaal wat academisch en kil, sommige personages zijn te karikaturaal om echt indruk te maken (zelfs als ze worden vertolkt door David Thewlis, Ben Whishaw, Tilda Swinton en Peter Stormare) en Matt Damon heeft in feite slechts een veredelde cameo. Aan de meet blijkt ‘The Zero Theorem’ eerder een interessant cultcuriosum dan een echt bevredigende film te zijn. Christoph Waltz laat het in elk geval niet aan zijn hart komen: in zijn kaalgeschoren rol van eenzaat die gelooft dat het leven er wel degelijk toe doet zet hij opnieuw een prima fijnproeversvertolking neer.
© Cinevision.be/nl
Niets uit deze publicatie mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke (per e-mail of brief) toestemming van de verantwoordelijke uitgever.