Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray
Dunkirk
Christopher Nolan maakt geen films volgens het boekje. Hij bouwt ijverig aan een eigengereid oeuvre dat hem een plaats oplevert tussen geschiedschrijvende cinema-auteurs die worden omarmd door ardente cinefielen en tegelijkertijd een lichtje doen branden bij bij de pinken zijnde Blokken-deelnemers. Geen wonder dat vergelijkingen met detailfreak Stanley Kubrick de kop opsteken, en dat voor een cineast die zowaar drie superheldenfilms op zijn palmares heeft staan. Wars van hoe Nolans carrière nog verder evolueert, eens hij oud en gerimpeld is zal hij toch niet zozeer worden geroemd om zijn ‘Dark Knight’-trilogie. Eerder om zijn achterstevoren vertelde identiteitsthriller ‘Memento’, om zijn visueel verbluffende dromenkatalysator ‘Inception’ en om zijn tijd- en universumreishersenkraker ‘Interstellar’. En ook om deze ‘Dunkirk’, een oorlogsepos dat zich met een kaalgevreten narratie een weg baant naar het kruis van orgasmerende adoreerders van mooie beeldekens.
De feiten in een paragraafdop: tussen 26 mei en 4 juni 1940 kwamen ruim vierhonderdduizend geallieerde soldaten vast te zitten op de strandengtes van Duinkerke. Hoofdzakelijk Britten, maar ook Fransen, Belgen en andere Europeanen. Plukrijpe vogels voor de Duitse kat waren ze, en dus besloot Churchill om groen licht te geven voor Operation Dynamo, een reddingsactie waarvan hij hoopte om toch op zijn minst dertigduizend Britten heelhuids huiswaarts te krijgen. Die actie liep niet van een leien dakje: naast de op de loer liggende Duitsers speelde het ruige weer parten, net als logistieke moeilijkheden zoals een zee-engte waar maar een groot reddingschip per keer kon aanmeren. Hulp kwam uit onverwachte hoek: heel wat Britse vissers bijvoorbeeld voeren met hun vaak gammele boten naar Duinkerke in de hoop er soldaten te kunnen oppikken. Dat alle beetjes hielpen, bleek naderhand toen uiteindelijk zo’n 340 000 mannen werden gered.
Een heroïsche reconstructie in de lijnen van ‘The Longest Day’ als knipoog naar Hollywoods gouden jaren lijkt een logische keuze om dit WO II-hoofdstuk te behandelen. Daar is Nolan echter niet in geïnteresseerd, al dan niet omdat er in 1958 al een heldhaftige reconstructie werd gedraaid met John Mills en Richard Attenborough in de hoofdrollen. Bij Nolan gaat het om de viscerale ervaring, en hij lijkt in de eerste plaats de vraag te willen beantwoorden hoe het voelt om zelf midden in het strijdgewoel te zitten. Hij laat het grote plaatje links liggen en concentreert zich hoofdzakelijk op angstige, heldhaftige en zichzelf in veiligheid brengende individuen. Met close-ups op beproefde soldatengezichten als narratievoedende lijm. De nadruk ligt meer op dialoogloze scènes dan op oorlogsretoriek en er komen zelfs geen Duitsers in beeld. Met als auteurscinematoemaatje drie invalshoeken die in overlappende tijdssegmenten kruiselings haasje-over spelen en pas aan het eind min of meer samenkomen.
Laat ons elkaar geen Zulma, Bert of Kato noemen: ‘Dunkirk’ is fascinerende cinema. Nolan is een durver en doener die gaat voor zoveel mogelijk realisme. Zo weinig mogelijk CGI dus, geld zet hij vooral in op reconstructies op grote schaal. Hij filmde ‘Dunkirk’ grotendeels op hetzelfde strand waar de troepen destijds vastzaten en hij liet goed geconserveerde vliegtuigen en schepen uit de tweede wereldoorlog aanrukken om alles levensecht te ensceneren. Een werkwijze die imposante beelden oplevert. Technisch is dit een verdomd knap huzarenstuk, en alleen daarom al verdient Nolan scheepsladingen lof en applaus.
Is ‘Dunkirk’ een voldragen bonafide meesterwerk? Dat is voer voor discussie. De detailaanpak zorgt immers ook voor een ietwat mechanische kijkervaring. Nolan schermt zich vaak zo ver af in zijn cocon(s) dat het je eigenlijk niet zoveel kan schelen wat er met die en die gebeurt, zolang het maar cinematografisch sterk is gebracht. De personages hebben wel allemaal een naam maar ze konden evengoed als ‘soldaat 1’ tot ‘soldaat 150 en nog wat’ op de eindgeneriek staan. Zolang Nolan zich tussen de jonge soldaten bevindt - vertolkt door nobele onbekenden en door de in tienermeisjesgroeperingen heel bekende Harry Styles - wint de intensiteit het van de mechaniek. Maar de overdaad aan close-ups op het vliegtuigmaskergezicht van Spitfirepiloot Tom Hardy bijvoorbeeld is toch minder adamsappeltoeknijpend. Ook omdat het mengen van de drie verhaallijnen de spanningsboog af en toe minder strak maakt, en bij momenten zelfs nodeloos gecompliceerd. Ironisch is in elk geval dat Nolan zijn eigen minimalisme torpedeert door bijna onafgebroken een heel bombastische soundtrack van Hans Zimmer uit de boxen te laten schallen. Mooi hoor, dat geluid van die tikkende klok in de mix, alleen jammer dat de geluidsmuur de spanning meer ontkracht dan omarmt. Voer voor discussie, dus. Misschien zijn meerdere visies nodig om alle finesses te grijpen: zoals een nieuwe cd, vinylplaat of download alle geheimen ook niet na een eerste luisterbeurt prijsgeven. Zo bekeken is ‘Dunkirk’ alvast meteen vintage Nolan: iedereen die ooit beweerde ‘Memento’, ‘Inception’ en ‘Interstellar’ na één visie te vatten, werd naderhand immers netjes door de leugendetectorpolitie bij de lurven gevat. Ook jij daar met de vingers in de neus, ja. Hoe dan ook: meesterwerk of niet, de cinema blijft dé plaats om ‘Dunkirk’ zo zintuiglijk mogelijk te vatten. En daar was het Nolan - als onvervalst pelliculeliefhebber - ongetwijfeld om te doen. Vanuit die optiek is dit minutieus gekadreerd oorlogsepistel alvast een meer dan geslaagde missie.
© Cinevision.be/nl
Niets uit deze publicatie mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke (per e-mail of brief) toestemming van de verantwoordelijke uitgever.