Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray
Sprakeloos
De in 2009 uitgebrachte roman ‘Sprakeloos’ blijft zowel binnen het oeuvre van auteur Tom Lanoye als binnen het canon van de Vlaamse literatuur een onvervalste topper. Lanoyes autobiografische roman over het leven van zijn aftakelende moeder gooide terecht hoge literaire ogen. In het huidige filmklimaat waarin steeds meer Vlaamse klassiekers worden verfilmd, is het niet meer dan logisch dat ‘Sprakeloos’ ook een versie op het witte doek kreeg. Hilde Van Mieghem (als regisseur aan haar vijfde film toe) nam die taak op zich.
In het boek omschrijft Lanoye onomfloerst de aftakeling van zijn moeder na een beroerte, en hoe dat een onuitwisbare invloed had op haar man, kinderen en kleinkinderen. De tristesse van het leven als ooggetuigenverslag. Uiteraard is het schier onmogelijk om de literaire taal van Lanoye filmisch even sterk te treffen: hier krijg je immers alles gestuurd te zien, tijdens het lezen word je veel meer deelgenoot door de sterkere, beschrijvende emoties. Een lot dat veel verfilmde boeken wacht. ‘Sprakeloos’ moet je dan eigenlijk ook niet vergelijken met het boek, maar puur filmisch op eigen waarde schatten.
Naast een kroniek van een aftakelend leven, is ‘Sprakeloos’ ook een verhaal over een familie. Met al zijn ups en downs, zijn liefde en zijn conflicten. De moederfiguur Josée Verbeke (Viviane De Muynck) is de tachtig al gepasseerd, maar nog steeds een lijvige en trotse vrouw. En dat laat ze ook merken op de bühne van het amateurtoneelgezelschap waar ze aan verbonden is. Ambras is er ook, vooral met haar schrijvende zoon Jan Meerman (Stany Crets) die dan ook nog eens een relatie heeft met een man. En dan komt de onfortuinlijke dag waarop Josée getroffen wordt door een beroerte, helemaal in de war raakt en ook haar spraak verliest. Jan raakt door het voorval helemaal het noorden kwijt: met een deadline in zicht krijgt hij een writer’s block, hij begint zich onzinnig te gedragen in zijn relatie en verdwaalt steeds meer in het verleden. Een verleden dat cinematografisch dan weer wel gesneden koek is dankzij de wondere kunsten van de flashback.
Zo krijgen we te zien hoe Josée (tijdens haar jeugdige jaren vertolkt door Van Mieghems dochter Marie Vinck) haar echtgenoot Roger (Flor Decleir) ontmoet en hoe hun huwelijksgeluk zwaar op de proef wordt gesteld als haar oudste zoon Guy bij een ongeval om het leven komt. Jan komt tot het besluit dat zijn volgende boek over zijn moeder moet gaan, en dat zijn boek de ultieme manier moet worden waarop hij zijn ma kan eren. En dat terwijl hij zijn moeder tijdens haar laatste levensmaanden zoveel mogelijk wil bijstaan.
‘Sprakeloos’ is het sterkst tijdens de scènes waarin De Muynck de aftakelende Josée vertolkt. Net omdat de hardheid van het leven dan iedereen keihard in het gezicht treft en kleine gebaren voor alle betrokkenen een groot verschil maken. Tijdens de flashbackscènes is de impact wat minder. Goed, ze zijn nodig om het volledige plaatje te tonen en om bij Lanoyes bronmateriaal te blijven, maar misschien was ‘Sprakeloos’ gewoon veel sterker geweest indien enkel maar de aftakeling en de directe gevolgen daarvan aan bod kwamen. Zo’n beetje zoals Michael Haneke dat deed in ‘Amour’. Van Mieghem probeert echter om ook regiematig te scoren door de plot een soort magisch-realisme mee te geven: het heden en het verleden wisselen elkaar niet af, maar vloeien in elkaar over zodat het bijna lijkt alsof de jongere en oudere personages elkaar tegen het lijf lopen. Op zich is er natuurlijk niets mis met een filmisch experiment, maar het voegt weinig toe aan wat in de eerste plaats een dieptragisch verhaal is. Het zorgt er eerder voor dat de essentie in ‘Sprakeloos’ even vaak op de voor- als op de achtergrond staat.
© Cinevision.be/nl
Niets uit deze publicatie mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke (per e-mail of brief) toestemming van de verantwoordelijke uitgever.