Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray
Modus Operandi
In de criminologie betekent ‘modus operandi’ zoveel als ‘de werkwijze van de crimineel’. Deze documentaire had dus niet treffender getiteld kunnen zijn. ‘Modus Operandi’ is immers de eerste Belgische docu die toont hoe 24.916 joden, mannen, vrouwen en kinderen van 1942 tot 1944 vanuit de Mechelse Dossin-kazerne gedeporteerd werden richting Auschwitz. Daarvan zijn slechts 1.206 levend teruggekeerd. De criminelen wier werkwijze in dit aangrijpende docudrama wordt blootgelegd zijn echter niet enkel de nazibezetters, maar ook de Belgische autoriteiten, die meer dan passief mee hebben gewerkt aan de Endlösung.
Met verbijsterende precisie schets regisseur Hugues Lanneau, die zich samen met broer en zus Perelsztejn nauwkeurig documenteerde, het schokkende beeld van hoe de nazi’s tewerk gingen in hun ‘ontjoden’ van het straatbeeld tot het uiteindelijke uitroeien. De methode bleek een heel eenvoudig stappenplan: via propaganda werd de jood aangeduid als de oorzaak van de oorlog. Joden moesten zich laten registreren met het oog op tewerkstelling (een sluwe streek van de toenmalige bezetter), werden gestigmatiseerd (de ster die verplicht op kledij aanwezig moest zijn) en uiteindelijk waren het ook de joden zelf die zich moesten aandienen om gedeporteerd te worden. Alleen waren ze daar zelf (zeker niet in het begin) niet van op de hoogte.
‘Modus Operandi’, met een klassieke vertelstem van Chris Lomme, neemt geen blad voor de mond en schuwt de kritiek naar overheidsfiguren als Antwerps burgemeester Leo Delwaide en hoofdcommissaris Jozef De Potter niet. Het is deels hun schuld, stelt Lanneau, dat ook de niet-joodse bevolking zich tegen de joden dreigde te keren. Of toch een deel ervan. Dat de bevoegde secretarissen-generaal bovendien te lijden hadden onder het door hen bedachte ‘politiek van het minste kwaad’, is volgens de makers evenzeer een feit. ‘Modus Operandi’ is opgetrokken als een aaneenschakeling van pakkende archiefbeelden en interviews met overlevenden, die hun bewogen relaas trachten te vertellen.
Het is opvallend hoe deze documentaire nooit kiest voor het sentiment (het thema is schokkend en schrijnend tegelijkertijd), maar heel sec de handelingen tracht te ontplooien. Desondanks geeft deze film een gezicht aan de vele slachtoffers en weinige overlevenden, wier onzichtbare littekens voor altijd in hun ziel gekerfd staan (de man met de foto, de slotscène aan de treinsporen). De geschiedenis laat je nooit los. Deze film ook niet. Verplichte kost.