Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray

Z’n films lokken vaak heel wat controverse uit, maar toch kan je er niet omheen: Nederlands cineast Paul Verhoeven is een legende. Z’n laatste Nederlandse film dateert al van 1983, de intrigerende thriller ‘De Vierde Man’, maar het is afdoende bekend wat de man in tussentijd heeft gerealiseerd. Verantwoordelijk voor onder andere ‘Robocop’, ‘Total Recall’ en ‘Basic Instinct’ was z’n naam al snel verbonden aan superieur entertainment. Het kon echter alleen maar bergaf gaan en Verhoevens Hollywoodcarrière bereikte een voorlopig dieptepunt met de flops ‘Showgirls’ en ‘Hollow Man’. Met ‘Zwartboek’, z’n nieuwste na maar liefst zes jaar afwezigheid, keert hij terug naar z’n thuisland.

Deze razend spannende oorlogsthriller vertelt het op ware feiten geïnspireerde verhaal over de jonge Joodse revuester Rachel Stein (Carice Van Houten), die na een mislukte vluchtpoging in het Nederlandse verzet terechtkomt. Als de sensuele, verleidelijke Ellis De Vries - Rachel transformeert in een blonde vamp! - begeeft ze zich moeiteloos doorheen de Duitse kantoren en papt ze aan met een invloedrijke Überstormfuhrer (Sebastian Koch).

‘Zwartboek’ mist misschien de epische grandeur van ‘Soldaat Van Oranje’, maar toch is de hand van de meester duidelijk herkenbaar. Verhoeven bouwt z’n film langzaam op - in het eerste halfuur gebeurt bitterweinig - maar eens hij aan z’n nagelbijtende spionageplot begint, vliegt de film aan een sneltreinvaart voorbij. Het tempo van het laatste anderhalf uur ligt zo hoog dat je als kijker nooit één rustpunt krijgt om over de situatie te bezinnen. De spannende gebeurtenissen en dito plotwendingen in ‘Zwartboek’ zijn misschien nog het best vergelijkbaar met een opwindende rollercoaster: helemaal op het einde kan je bekomen en terugdenken over wat je beleefd hebt.

Naast z’n voortreffelijke narratieve kwaliteiten heeft ‘Zwartboek’ ook visueel heel wat te bieden. De decors zijn adembenemend, de setting is zeer realistisch en het camerawerk is verbluffend. Verhoeven is een klassiek filmmaker en dat merk je aan de manier waarop hij z’n beelden ensceneert; hij bewijst dat je geen wilde, schokkende cinema nodig hebt om je film een zekere levendigheid mee te geven. Opvallend is dat Verhoeven nooit echt geïnteresseerd lijkt in het dramatische aspect; uiteraard heeft hij oog voor z’n personages, maar ze zijn net genoeg uitgewerkt zodat je er als kijker voeling mee krijgt. Hij focust zich hoofdzakelijk op het thrillergegeven en creëert in wezen een oorlogsthriller, die in de lijn ligt van ouderwetse genreklassiekers als ‘Where Eagles Dare’ of ‘The Eagle Has Landed’.

Reken daarbij een fantastische vertolking van hoofdrolspeelster Carice Van Houten, die de prent moeiteloos op haar niet eens zo brede schouders weet te dragen, en uitstekende bijrollen van oude bekenden als Thom Hoffman en Derek De Lint en je weet dat het niet meer stuk kan. Let overigens ook op de briljante prestaties van Sebastian Koch en Waldemar Kobus als twee Duitse officieren, die niet als eendimensionale karikaturen worden voorgesteld, maar als mensen van vlees en bloed, die af en toe ook vragen stellen over de morele ambiguïteit van de oorlog. ‘Zwartboek’ is zonder twijfel één van de beste Nederlandse films aller tijden en moeiteloos Verhoevens beste sinds ‘Soldaat Van Oranje’. Een aanrader!

Peter Janssens