Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray
Religulous
Doe geen moeite om een Engels woordenboek bij de hand te nemen, want u zal er religulous niet in terugvinden. Het behoort tot de categorie verzonnen hypogrammen, woorden die bestaan uit een (al dan niet officieel erkende) samentrekking van twee andere woorden. In het geval van deze documentaire zijn dat religion en ridiculous, twee woorden die niet alleen het thema duidelijk omvatten, maar meteen ook het uitgangspunt blootleggen. Verschiet dus niet als Bill Maher het geloof aan de nodige spot onderwerpt.
Bill wie? Bij ons zal zijn naam inderdaad maar weinig belletjes doen rinkelen, maar in Amerika is hij een gekende stand-up comedian en talk show presentator. Daarom werd aan geïnterviewde personen nooit vooraf meegedeeld dat Maher bij het project betrokken was, omdat men vreesde dat ze anders veel te sceptisch tegenover het project zouden gestaan hebben. Ook vertelde men iedereen die het horen wilde dat de titel van de film ‘A Spiritual Journey’ zou worden. Pas toen Maher opdook om de vragen te stellen, konden sommigen alsnog hun kritiek ten overstaan zijn uitgesproken ongeloof niet verbergen, maar dan bleek het te laat. Het resultaat van die gesprekken, waarin Maher zich steeds opstelt als diegene die het geloof ernstig in vraag stelt, kan je zien in ‘Religulous’.
Daarin praat Maher honderduit met ondermeer geleerden, extreme gelovigen, moslims, polygamisten, satanisten, creationisten en groepen als Jews For Jesus en bezoekt hij plaatsen als Jeruzalem, Salt Lake City en Vaticaanstad. Op zijn tocht zal blijken dat hij, steevast gewapend met een camera, niet overal welkom is en dat het niet gemakkelijk is om van de geïnterviewde personen de antwoorden te krijgen die hij hoopte te krijgen.
Het doel heiligt echter de middelen, en dus gaat hij, net zoals collega-wapenbroeder Michael Moore, niet altijd even subtiel en vaak zelfs erg manipulatief te werk in ondermeer de montage van zijn vele babbels. Via lange stiltes, het aanbrengen van bepaalde pauzes, weinig verhullende uitvergrotingen van gezichtsuitdrukkingen (zowel van hem als van de persoon tegenover hem) duwt hij de kijker in de richting die Maher zelf voor ogen heeft. Als non-believer is het niet moeilijk om mee te gaan in de theorieën die hij verkondigt, als gelovige kan zijn aanpak ongetwijfeld tegen de borst stoten, omdat ze nogal eenzijdig is. Dat belet echter niet dat sommige dialogen zeer raak en zelfs (ongewild) hilarisch zijn. Wanneer een winkelier verklaart dat hem een veel mooiere toekomst wacht in het hiernamaals, vraagt Maher zeer to the point: “Waarom pleeg je dan geen zelfmoord?”
Ethisch verantwoord is de wijze waarop hij zijn betoog voert, dus niet echt, maar het werkt wel en de punten die hij aankaart, stemmen beslist tot nadenken. Onder de stevige deklaag van goeie grappen en hippe deuntjes (ondermeer de Talking Heads met ‘Road To Nowhere’ passeert de revue) zit dus wel degelijk een documaker met een missie, fraai aangekleed door de filmkunsten van regisseur Larry Charles, die eerder met ‘Borat’ ook al geen blad voor de mond nam, maar daar nog meer de kant van de humor koos. ‘Religulous’ schiet door zijn franjeloze aanpak mogelijk her en der voorbij aan zijn ernstige thematiek, maar entertainend is het wel.