Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray
12
Het opzet is bekend: twaalf mannen trekken zich terug in een jurykamer om er te beraadslagen over het lot van een jongen die ervan verdacht wordt zijn vader te hebben vermoord. De zaak lijkt zo klaar als een klontje, van veel overleg kan geen sprake zijn. Toch gaat één jurylid niet zomaar akkoord met een snelle veroordeling en hij uit zijn twijfels over de schuld van de juveniele beklaagde. Aanvankelijk haalt de man zich daarmee de toorn van de overige gezworenen op de hals, maar als nog een jurylid zijn oordeel van ‘schuldig’ in ‘niet schuldig’ wijzigt, doen de twaalf wat ze al van in het begin moesten doen: het bewijsmateriaal analyseren en oordelen of het wel sluitend genoeg is om de jongen tot de galg te veroordelen.
Sidney Lumets originele klassieker uit 1957 speelde zich met uitzondering van de korte opening in de rechtszaal integraal af in de jurykamer, waar de botsende opinies garant stonden voor anderhalf uur verbaal vuurwerk. Nikita Mikhalkov, bijgenaamd de Russische Spielberg, waagt zich met ‘12’ aan een bewerking van die Amerikaanse oerclassic. Daar Russische vertellingen veelal neigen naar epiek mag het ook niet verbazen dat de regisseur van ‘Urga’ en ‘Burnt By The Sun’ de gebalde speelduur van 90 minuten die het origineel had, uitbreidt naar 160 minuten.
Mikhalkov leent van ’12 Angry Men’ alleen de premisse en kadert die vervolgens in een grootscheeps verhaal dat mede een met Russische symboliek volgestouwde politieke en etnische context toevoegt. Zo is de beschuldigde hier een geadopteerde Tsjetsjeense wees en de vermoorde vaderfiguur een ex-militair bij de Russische troepen. De regisseur kiest ervoor om - en hier wijkt deze adaptatie vooral af van Lumets parel - het verhaal van de jongen gelijk te stellen aan dat van de jurylui die over diens lot beslissen. Met als gevolg dat de film switcht tussen flashbacks waarin we de jonge telg middenin de Tsjetsjeense oorlog spotten, waar de moord zou hebben plaatsgegrepen, en scènes aan de jurytafel in het hier en nu.
Die twaalfkoppige jury is bovendien samengesteld met archetypes, die elk op hun beurt een laag van de bevolking vertegenwoordigen. Waar die initieel clichématig verpakt lijken, geeft Mikhalkov ze een gezicht naarmate de film vordert. Dat doet hij aan de hand van lange monoloogscènes, waarin het lid van de jury middels een rede ook z’n achtergrond blootlegt. Wat op die manier diepgang schenkt aan de karakters. De energieke mise-en-scène - meer dan Lumet heeft Mikhalkov ook aandacht voor de visuele stijl van zijn film - verhindert dat die praatscènes ook maar enigszins log gaan aanvoelen. Al is de ruimere locatie (een gymzaal van een naburig schoolgebouw doet diens als vergaderzaal vanwege werken in het gerechtsgebouw), die de juryleden ook een door hen geënsceneerde reconstructie van het misdrijf toestaat, evenzeer verantwoordelijk voor dat dynamische karakter, evenals het krachtige spel van de nergens uit de toon vallende acteurs.
‘12’ is een stilistisch en inhoudelijk pareltje, dat het woord remake moeiteloos overstijgt. Dit kritische en veelgelaagde portret van hedendaags Rusland is beklijvend, geestig, visueel imponerend en vooral gedreven in beeld gezet, waardoor z’n lange speelduur in geen tijd voorbijvliegt. Mikhalkov bouwt de spanning uiterst gestaag op, resulterend in een slot dat je niet gauw meer zal vergeten, en is weerom schuldig aan het afleveren van een meesterwerk. Er zijn ergere misdrijven.