Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray

Wat valt er nog te zeggen en te schrijven over ‘The Third Man’ dat nog niet geweten is, zo vragen wij ons af bij de zoveelste vijfsterrenbespreking van deze onvervalste klassieker? Dat het een meesterwerk is natuurlijk, al zullen er nog maar weinig cinefielen zijn die hiervan niet op de hoogte zijn. Net zoals we al langer dan vandaag weten dat het de beste Orson Welles-film is die niet door hemzelf is geregisseerd. En dat ‘The Third Man’ een prent is waarop zinsnede ‘zo maken ze ze vandaag niet meer’ voor het volle pond toepasbaar is.

‘The Third Man’ zag het levenslicht in 1949, met een scenario van romanschrijver Graham Greene. Opmerkelijk is dat in dit geval het script er eerst was, en dat de novelle pas later werd uitgebracht. Dat komt omdat Greene aanvankelijk niet van plan was om het kortverhaal te publiceren, en het in eerste instantie enkel schreef als basis voor zijn scenario. Plaats van het gebeuren is Wenen, in de naweeën van de tweede wereldoorlog. De stad is in vier delen opgedeeld, en dat zorgt voor nogal wat internationale spanningen tijdens het likken van de oorlogswonden. Centraal staat Holly Martins (Joseph Cotten), een Amerikaans auteur van pulpwesterns die naar de stad reist om er zijn jeugdvriend Harry Lime (Orson Welles) op te zoeken. Lime blijkt echter overleden na een verkeersongeval. Of toch niet? Gaandeweg ontdekt Holly dat er veel meer aan de hand is dan zomaar een ongeval, en wordt de Amerikaan deelgenoot in een verregaande samenzwering.

‘The Third Man’ kan je in verschillende lades opbergen. Regisseur Carol Reeds geëxperimenteer met schuine camerastandpunten en de duistere, Oscarwinnende fotografie van Robert Krasker plaatsen de prent in het expressionistische kamp. De plot laat zich - eens ontdaan van zijn vele lagen - dissecteren als een eenvoudige noir met een ontredderde held, een schurk die niet helemaal slecht is en een femme fatale in een zinderende driehoeksverhouding. ‘The Third Man’ is echter veel meer dan zomaar de som van zijn verschillende delen. Het is een prent die zestig jaar na zijn release nog steeds knettert en vonkt. Net omdat de film uitbulkt van zoveel onvergetelijke momenten: van de koekoeksklokspeech over de climax in de riolen van Wenen tot het eeuwigheidswaarde hebbende eindshot met Joseph Cotten en Alida Valli.
 
Ook de soundtrack is onsterfelijk: wat Ennio Morricones muziek is voor Sergio Leones spaghettiwesterns, is de sitaromkadering van de Hongaars-Tsjechische Anton Karas voor ‘The Third Man’. Een tegelijkertijd nerveus en speels stukje muziek die de beelden perfect ondersteunt. En die des te memorabeler is omdat het de enige soundtrack was die Karas ooit verzorgde.

‘The Third Man’ was in Europa en in Amerika een groot succes en bevestigde zowel de status van de Brit Alexander Korda (die de film in Engeland verdeelde) als van David O. Selznick (die de Amerikaanse honneurs waarnam). Oorspronkelijk waren die twee van plan om nog meerdere films samen te maken, maar dat plan stierf een niet zo stille dood daar hun ego’s meer dan eens clashten tijdens de productie van ‘The Third Man’. Ook Orson Welles toonde zich niet de beste leerling van de klas: zo weigerde hij om scènes op te nemen in de riolen van Wenen, waardoor Korda een set moest laten nabouwen in de Britse Sheppertonstudio’s. Bovendien stuurde hij meermaals zijn kat naar de opnames, zodat Carol Reed regelmatig met body doubles moest werken om op schema te blijven. Interessante verhalen die de gouden status van deze bona fide parel enkel maar bevestigen. ‘The Third Man’ heeft in elk geval nog niets aan spankracht ingeboet en zou door elke filmfan elk jaar minstens een keer per jaar opnieuw moeten bekeken en gekoesterd worden. Kunst met een grote K!

Extra’s (Blu-ray): een niet te versmaden extra op dit blauwe schijfje is de anderhalfuur durende documentaire ‘Shadowing The Third Man’ uit 2005 waarin de volledige totstandkoming uit de doeken wordt gedaan. Voeg daar nog een audiocommentaar en korte interviews en featurettes bij en het mag duidelijk zijn dat de echte fan ook na de film nog een paar uur zoet is met deze haarscherpe release.

Simon Couwens