Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray

Als er iets is dat ‘The Pianist’ duidelijk maakt, dan is het zonder twijfel dat filmmaken ook een therapeutische waarde kan hebben. Je moet immers niet over veel cinematografisch dan wel menselijk doorzicht beschikken om te verstaan dat Pools regisseur Roman Polanski in dit Holocaustdrama afrekent met zijn verleden. Als jonge snaak vluchtte de cineast met succes uit de getto’s van Krakau om na de oorlog te ontdekken dat zijn moeder het leven liet in Auschwitz en zijn vader hem niet meer wilde zien omdat hij het op een lopen had gezet.

Polanski heeft deze erg pijnlijke, pikdonkere bladzijde uit de Poolse geschiedenis, waarvan hij nog altijd de littekens draagt, steeds doodgezwegen. Zelfs in zijn autobiografie wordt deze passage uit z’n leven met niet meer dan een paar regels van de hand gedaan. Het heeft dan ook een lange poos geduurd vooraleer hij klaar was die emoties naar beeldtaal om te zetten. Toen Spielberg hem begin jaren ’90 aanbood ‘Schindler’s List’ te maken, verklaarde Polanski dat het nog te vroeg was om zich wederom in die materie onder te dompelen. Uiteindelijk zou er nog ruim tien jaar verstrijken vooraleer de cineast van pareltjes als ‘Chinatown’ en ‘Frantic’ zijn meest persoonlijke film zou afleveren.

De omineuze openingsact zet direct de toon voor een erg pakkende prent. Polanski schildert het contrast van de getalenteerde én opgewekte pianist Wladyslaw Szpilman wiens klassieke recital overschreeuwd wordt door wolkendoorklievende bommenwerpers: de radiostudio wordt verwoest door Duits kanonnenvuur. Szpilman versiert zich nog een baantje als pianist in een restaurant, maar naarmate de bezetting vordert en Joden naar het getto van Warschau gestuurd worden, verdwijnt elke hoop op een goede afloop als sneeuw voor de zon. Szpilman en zijn familie worden op de trein richting Treblinka gezet, maar door een stom toeval weet hij te ontsnappen, derhalve voorbestemd om de rest van de oorlog zwervend van het ene onderduikadres naar het andere door te brengen.

“Ik wilde er geen autobiografische film van maken”, motiveerde Polanski zijn keuze om het verhaal van de toenmalige Poolse radioster te vertellen, die door veel geluk en een menselijke Duitser (ja, ook deze film voert er welgeteld één op) de mensonterende gruwelijkheden van de Holocaust doorspartelde. Je merkt dat Polanski weet waarover hij spreekt: de scènes in het getto stralen een ademafsnijdende authenticiteit uit, een aantal anekdotes uit zijn eigen leven (de “Don’t run!”-sequentie) vinden hun weg naar de voorts hondstrouwe bewerking van Szpilmans in 1946 aan het papier toevertrouwde memoires en nergens aanvoel je de drang tot goedkoop traangetrek. Dat blijkt een juiste aanpak. Door alles sober in beeld te brengen gaat het des te sterker naar de keel grijpen: zie bijvoorbeeld de schokkende scène waarin de Duitsers zomaar een oude man in een rolstoel vanaf het balkon de straat opkieperen.

Omdat er in Warschau weinig terug te vinden was van het oorspronkelijke getto, werd het nagebouwd in de Duitse Babelsbergstudio’s. Voor de beelden van de verwoeste stad deden op hun beurt oude Sovjetkazernes dienst, die op punt stonden afgebroken te worden. Cameraman Pawel Edelman weet deze locaties zeer knap te fotograferen en katapulteert je met behulp van diep donkerbruine tinten terug in de troosteloze tijd. Naast de decors is er ook een functionele rol weggelegd voor de muziek: Polanski beroept zich niet op een melige klankband, maar laat enkel (piano)muziek horen wanneer die daadwerkelijk in de scène wordt gespeeld. De scène waarin Szpilman voor de Duitse officier die hem niet verraadt en zelfs water en brood toestopt op een piano een stuk van Chopin speelt, zet ondermeer om die reden de haren steil rechtop.

Rest ons enkel nog de pet af te nemen voor de ijzersterke vertolking van Adrien Brody, die zowel de fysieke als psychologische aftakeling die zulke oorlogsontberingen met zich meebrengen knap weet te vatten. Hij hield er niet toevallig een Oscar aan over, en werd zo de jongste acteur die ooit met het bladgoud van Hollywood huiswaarts mocht. Brody werd geselecteerd uit meer dan 1400 (!) acteurs die auditie deden voor de rol. Dat Polanski er de meest toegewijde uitkoos, mag blijken uit Brody’s method acting: om zich op z’n rol voor te bereiden, zegde de latere ‘King Kong’- en ‘The Jacket’-acteur zijn appartement op, verkocht hij zijn auto, zweerde televisie af en legde zich een ‘water en brood’-dieet op. Soms moet je lijden om te schitteren.

Peter Janssens