Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray
Roy Andersson Collection
De Fellini van Scandinavië. Ingmar Bergman met slapstick. Omschrijvingen die je in de zichzelf respecterende filmpers terugvindt als het gaat om de Zweedse cineast Roy Andersson. Geef toe, er zijn slechtere vergelijkingen. Wie fan is van de man, of hem helemaal niet kent, maar zijn oeuvre wil ontdekken, zit alvast goed met deze box waarin drie van zijn vier langspeelfilms en twee kortfilms zijn opgenomen.
Een veelfilmer is Andersson niet: zijn eerste film werd uitgebracht in 1970, zijn meest recente in 2007. Toch wil dat niet zeggen dat hij zijn dagen lummelend doorbrengt, getuige zijn portfolio die meer dan vierhonderd commercials omvat. Andersson studeerde in 1969 af aan het Zweedse Filminstituut en ging bijna onmiddellijk aan de slag met zijn debuut ‘A Swedish Love Story’ dat vier prijzen in de wacht sleepte op het festival van Berlijn. Na die film verzeilde Andersson Barton Fink-gewijs in een zwart gat en trok hij na veel trial and error de stekker uit zijn volgend project. Zijn tweede film ‘Gilliap’ kwam er uiteindelijk in 1975, maar flopte aan de kassa’s en bij de recensenten. Hetgeen voor Andersson genoeg reden was om vijfentwintig jaar lang enkel maar commercials en kortfilms te draaien.
Anderssons debuut ‘A Swedish Love Story’ is niet echt te vergelijken met zijn recenter werk ‘Songs From The Second Floor’ uit 2000 en ‘You, The Living’ uit 2007. Van zijn zwarte, droge en absurde humor is immers nog maar weinig te merken in zijn debuut dat volgens Andersson was geïnspireerd op de zogenaamde Tsjechische nieuwe golf, waaruit onder meer Jiri Menzels ‘Closely Watched Trains’ en Milos Formans ‘The Firemen’s Ball’ voortvloeiden. ‘A Swedish Love Story’ laat zich zowel bekijken als een pril liefdesverhaal als een studie van de Zweedse moraal en zeden. Centraal staan de tieners Annika en Par, die verliefd worden op elkaar en met die gevoelens proberen om te gaan in een wereld met familie en volwassenen die hen niet altijd snappen. En vice versa.
‘Songs From The Second Floor’ was voor velen de eerste kennismaking met de eigenzinnige Zweed. Het is een zogenaamde sketchfilm, bestaand uit korte impressies die op het eerste zicht weinig met elkaar te maken hebben, maar wel samen een geheel vormen. Een man die wordt ontslagen, een immigrant die wordt aangevallen, een goochelaar die zijn act ziet mislukken, een man die zijn meubelwinkel in brand heeft gestoken, allemaal dragen ze bij tot de chaos die een grootstad in de greep houdt rond de eeuwwisseling. Andersson pakt in deze film overvloedig uit met staaltjes abstracte humor die hier en daar zelfs naar een extreem Kafkaïaanse Tati-variante neigen. Hou er wel rekening mee dat er grote stukken zijn zonder dialogen en dat alle acteurs amateurs zijn, hetgeen deze film een hoog improvisatiegehalte bezorgt. Ook qua vorm experimenteert Andersson erop los daar bijna alle scènes in één take zijn opgenomen. Geen wonder dat hij vier jaar nodig had om de film af te werken.
Andersson ziet ‘Songs From The Second Floor’ als een trilogie waarvan ‘You, The Living’ het middelste deel is (en waarvan hij het derde deel nog moet draaien). Gelijkenissen zijn er in elk geval genoeg, daar ook deze prent niet echt een plot heeft maar aan elkaar hangt van losse verhaaldraden met onder meer een te dikke dame, een psychiater, een groupie met liefdesverdriet, een schilder, een leraar met emotionele problemen, een zakkenroller, een tapijtverkoper en een zakenman op het voorplan. In totaal bestaat de film uit vijftig korte sketches, alweer allemaal opgenomen in één take. En ook nu weer had Andersson vier jaar nodig tussen conceptie en uitwerking.
Dat Anderssons filmische exploten geen spek voor ieders bek zijn, is duidelijk. Wie echter zin heeft in surrëele cinema van de bovenste plank, en Anderssons bizarre universum wil vergelijken met zijn meer toegankelijker werk (inclusief de kortfilms ‘Something Happened’ (1987) en ‘The World Of Glory’ (1991)) haalt met deze box een sterke staalkaart in huis. Voer voor liefhebbers, zoals dat heet. Of voor cinefielen met lef en met een sterke neus voor de (Scandinavische) experimentele zijde van de zevende kunst.