Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray

Leeft die nog, vroegen we ons ietwat oneerbiedig af toen we de meest recente film van Margarethe von Trotta in de handen kregen geduwd. En maakt die nog films? Twee vragen waar een volmondig ‘ja’ bij past. Von Trotta is op haar 68e nog steeds levend en wel en regisseerde met ‘Vision – Aus dem Leben der Hildegard von Bingen’ haar zoveelste film over een sterke vrouwenfiguur. Een constante in een carrière die als bekendste titels ‘Rosa Luxemburg’ (1986), ‘Das Versprechen’ (1995) en ‘Rosenstrasse’ (2003) telt.

‘Vision’ vertelt het levensverhaal van Hildegard von Bingen (1098-1179). Op achtjarige leeftijd schenken haar ouders haar aan een Benedictijns klooster, waar ze op haar vijftiende de gelofte van kloosterzuster aflegt. Wanneer de moederoverste komt te overlijden, neemt Hildegard (ze is dan bijna veertig) de leiding van de vrouwengemeenschap op zich. Bijna tien jaar later slaagt ze erin om – ondanks heel wat tegenkanting – een zelfstandig vrouwenklooster te openen. Op zich misschien al materie genoeg om een film mee te vullen, maar dat is buiten de versatiliteit van von Bingen gerekend. Ze beweerde goddelijke visioenen te ontvangen, die ze neerschreef in filosofische en theologische werken. Wat voor haar (mannelijke) tegenstanders reden genoeg was om haar ei zo na in de ban te slaan. Daarnaast schreef ze medische naslagwerken over kruiden en geneeskundige planten en componeerde ze muziek, waaronder het mysteriespel Ordo Virtutum (‘Orde Der Deugden’), een drama voor vrouwenstemmen met 1 partituur voor een mannenstem (die synoniem stond voor de duivel). Voorts gebruikte ze haar visioenen ook voor zo’n 75 liturgische gezangen. En dat allemaal in donkere middeleeuwse tijden waarin vrouwen maar van weinig betekenis waren op de maatschappelijke ladder. Een ferme madam dus, en onder meer Leonardo Da Vinci en Dante Alighieri gaven toe door haar geïnspireerd te zijn.

Het lijkt makkelijk om in ‘Vision’ een film te zien die die zich in de eerste plaats richt tot die hard katholieken, maar dat was zeker niet de bedoeling van Von Trotta. Ook al is het nagenoeg onmogelijk om de film en het leven van von Bingen niet in een christelijk of theologisch denkraam te kaderen, toch is de film meer dan dat. Von Trotta ziet von Bingen vooral als feministe die haar tijd ver vooruit was. Toen een van de jonge nonnen zwanger werd, bewoog ze hemel en aarde om een apart klooster te kunnen oprichten, weg van de mannengemeenschap. Het feit dat ze daar de aartsbisschop van Mainz kon van overtuigen, maakte van von Bingen zelfs een politica avant la lettre. Ze brak ook met de vaak barbaarse kloosterregels: toen zij moederoverste werd, kwam er een eind aan praktijken als uithongering en zelfkastijding.

Von Trotta raakte al tijdens het schrijven van haar gelauwerde ‘Rosa Luxemburg’ geïntrigreerd door het leven van Von Bingen, maar schoof het project op de lange baan tot wanneer de tijd/het budget er echt rijp voor was. Ze slaagt erin het turbulente leven van het hoofdpersonage beschouwelijk neer te zetten, en probeert om de diverse aspecten aan bod te laten komen, al kan uiteraard niet alles even breedschalig worden uitgewerkt. ‘Vision’ was een film die Von Trotta echt wou maken, en dat is er aan te zien. In die optiek hoeft het niet te verwonderen dat de hoofdrol wordt vertolkt door Von Trotta’s favoriete actrice Barbara Sukowa die ook al drijvende kracht in ‘Rosa Luxemburg’ was. Bovendien nam von Trotta het merendeel van de film op in oorspronkelijke middeleeuwse kloosters, hetgeen de authenticiteit enkel maar ten goede komt.

Simon Couwens