Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray

Arthousecinema, ’t is niet voor iedereen weggelegd. Het Russische ‘Silent Souls’ is zo’n filmpje waar elk multiplex gegarandeerd de neus voor ophaalt en de popcornstands voor sluit (tenzij het er als verplicht onderdeel van een filmfestival op het programma staat) en waar de kleinere filmhuizen graag tijd en ruimte voor vrijmaken. Veel tijd hoeft ditmaal niet: ‘Silent Souls’ duurt maar een uur en een kwartier. Dit mag kort lijken, maar voor dit experiment in minimalisme is dat toch lang genoeg.

‘Silent Souls’ richt zich op de Merja-cultuur. De volledige historische en geografische geschiedenis daarvan gaan we jullie besparen. In het kort: de Merja zijn een van oorsprong Finse stam die zich in West-Rusland verspreidde. Erg veel nakomelingen zijn er niet meer, en hun traditionele gebruiken lopen het gevaar in onbruik te raken. Regisseur Aleksei Fedorchenko en scenarist Denis Osokin vertellen het verhaal van twee Merja-afstammelingen en de roadtrip die ze ondernemen na het overlijden van de echtgenote van een van hen.

Aist komt het eerst in beeld. Op een fiets, met in zijn gezelschap twee gekooide gorzen die hij in een dierenwinkel kocht. We ontdekken dat Aist vrijgezel is, graag schrijft maar niet altijd weet over wat en dan maar de raad van zijn vader zaliger opvolgt en de weemoedigheid rondom hem probeert te vatten. Aist werkt in een textielfabriek en is dikke maatjes met eigenaar Miron. Wanneer Tanya, de echtgenote van Miron sterft, vraagt hij aan Aist om met hem mee te gaan en Tanya te begraven volgens de Merja-gewoontes. Wat zoveel wil zeggen als er mee naar een afgelegen strand rijden, haar daar ritueel cremeren (met wodka als brandstof) en haar as vervolgens in het water gooien. Miron stemt toe, en de twee mannen vertrekken op een bizarre roadtrip waarbij Miron zijn overleden echtgenote eert en Aist een geheim probeert te bewaren en tegelijkertijd terugdenkt aan zijn jeugdjaren. Het resultaat is een ode aan het leven en de liefde die tegelijkertijd een ode aan de dood blijkt te zijn.

‘Silent Souls’ is een trage prent (niet echt een verrassing) met een groot aantal bizarre scènes. Zo zien we in flashback hoe Miron zijn vrouw wast met wodka in plaats van met water en leren we dat de Merja-vrouwen zowel vlak voor hun huwelijk als na hun overlijden feestlintjes in het schaamhaar krijgen. Interessante trivia heet zoiets, maar echt iets bijdragen aan de dramatische spankracht doet het niet. Die is sowieso al aan de magere kant: er wordt maar weinig gesproken in deze prent die zijn narratie vooral haalt uit de voice over van Aist. Regisseur Aleksei Fedorchenko filmt afstandelijk, waardoor het nooit echt een absorberend drama wordt waarvan je de centrale personages beter wil leren kennen.

Tegelijkertijd bewijst Fedorchenko dat hij wel degelijk kan filmen: de scènes in een winkelcentrum die synoniem staat voor het verval van een oude stad zijn treffend in beeld gebracht en ook de sprongen naar Aists jeugdjaren (de scènes met de boot en het wak) laten zich catalogiseren onder de noemer ‘mooi’. Dat vond ook de jury van het filmfestival van Venetië vorig jaar die ‘Silent Souls’ bekroonde met een prijs voor beste camerawerk. Een bekroning waar maar weinig tegen in te brengen is. Mooi staat echter niet altijd synoniem voor goed: ‘Silent Souls’ loopt iets te veelvuldig vast in kille, maar mooie natuurplaatjes en het blijft moeilijk om de karakters echt te doorgronden. Ook de zware symboliek (de twee mannen zijn net als de gorzen in de kooi gevangenen van het lot) zorgt voor een nodeloos enigmatisch deken. Waardoor dit een filmpje is dat in de eerste plaats zal scoren bij de alternatieve fijnproever voor wie het allemaal best wat traag, raadselachtig en stil mag zijn.

Simon Couwens