Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray

We twijfelen er niet aan dat Oliver Stone nog altijd een plaatsje op de barricades zal opeisen als het erop aankomt, maar zijn strafste uppercuts liggen wellicht achter hem. Zo trok hij vorig jaar de bokshandschoen aan tegen het gecorrumpeerde financiële systeem (‘Wall Street: Money Never Sleeps’) en zette hij twee jaar eerder George Bush in zijn hemd (‘W.’), maar het was niet met dezelfde urgentie als in zijn grote meesterwerken, stammend uit de periode 1986-1991.

Op nauwelijks vijf jaar vestigde Stone zich tussen de allergrootsten. Letterlijk zelfs omdat hij in die tijd tweemaal de Oscar voor Beste Regisseur in de wacht wist te slepen, waarmee hij zich bij een eliteclubje met amper zestien leden wist te voegen. Twee keer won hij voor een project dat hem na aan het hart lag: in 1986 voor ‘Platoon’ en drie jaar later voor deze ‘Born On The Fourth Of July’, een nieuwe klassieker die zijn weg naar het blauwe blinkende schijfje vindt. Zelf een Vietnam-veteraan wist Stone het beeld van de jonge, naïeve unknown soldier tot twee keer toe raak op het witte doek vast te leggen zonder dat de ene een duplicaat van de andere is geworden. Toonde hij in ‘Platoon’ de huiver van het slagveld, dan belicht dit tweede deel in Stones officieuze Vietnam-trilogie (het derde en laatste luik, ‘Heaven & Earth’ uit 1993, haalt lang niet hetzelfde niveau) de blijvende littekens die zo’n oorlog tot gevolg heeft.

Voor ‘Born On The Fourth Of July’ baseerde Stone zich op de waar gebeurde memoires van Ron Kovic (een fenomenale Tom Cruise), een gedesillusioneerde Vietnam-veteraan die op 18-jarige leeftijd nog met de glimlach in het leven stond. Hij blonk uit in sport en had het hart kloppen voor Amerika. Maar wat wil je dan ook met 4 juli als geboortedatum? Kovics patriottisme leidt hem ertoe zich vrijwillig op te geven voor militaire dienst bij de marine. Als een jongeling die bereid is zijn leven op te offeren voor zijn land vertrekt hij naar Vietnam, waar een welgemikte kogel in zijn ruggengraat hem weer volop de realiteit insleurt. Verlamd vanaf zijn middel begint de eerste argeloze, nu verbitterde jongeling luidop vragen te stellen bij de oorlog, waar onschuldige vrouwen en kinderen dagelijks het leven laten.

“Thou shalt not kill, Mom. Thou shalt not kill women and children! Thou shalt not kill! Remember? Isn't that what you taught us? Isn't that what they taught us?” Aldus Kovic in een laaiende discussie met zijn moeder. Het is niet de enige scène in de film waarin hij zijn woede op zijn omgeving ventileert. Ze is eerder exemplarisch voor het tweede deel van de film, waarin Kovic voortdurend op ongeloof en tegenkanting stuit. Bij zijn terugkomst – in een rolstoel – wordt hij niet als de held onthaald zoals hem was voorgespiegeld. De schok die hem wacht, blijkt Kovic echter alleen maar sterker te maken, waardoor hij het schopt tot spreekbuis van de anti-Vietnam-beweging.

Tom Cruise was met zijn posterboy-imago (‘Top Gun’) niet de meest logische keuze voor de hoofdrol en zowel de producers als Kovic plaatsten twijfels bij de keuze van Stone, maar uiteindelijk had die laatste het bij het rechte eind. Cruise weet het brede emotionele palet dat Stone en Kovic (die samen met Stone het scenario schreef) voor hem hebben uitgetekend uitstekend naar het grote scherm te transformeren. Kwatongen zouden kunnen beweren dat enige pathos hem niet vreemd is, maar Stone is natuurlijk nooit de man van de ingehouden of gedoseerde emoties geweest. Iets wat gezien dit aangrijpende onderwerp niet onlogisch is. Ook de bijrollen zijn knap ingevuld: Frank Whaley als Kovics strijdmakker Timmy, Raymond J. Barry als zijn vader, Kyra Sedgwick als het liefje dat hij nooit echt de zijne heeft weten te maken en uiteraard Willem Dafoe als een mindervalide veteraan die hij leert kennen in een Mexicaans dorpje dat een soortement paradijs is voor verwonde soldaten – allen acteren ze uitstekend, al raken ze nooit uit de schaduw van een verbluffende Cruise. Onbegrijpelijk dat hij naast de Oscar voor Beste Acteur viste.

Wie niet naast het beeldje greep, was dus Stone zelf. ‘Born On The Fourth Of July’ won uiteindelijk voor Regie en Montage, en daar valt zeker iets voor te zeggen. Want hoe sterk Cruise ook is, de echte ster bevindt zich alweer in de regiestoel. Dat Stone een sterke oorlogsscène kan regisseren, wisten we al, maar ook daarbuiten telt deze prent een waaier aan instant-klassieke sequenties. Met op kop de ‘Fourth Of July’-viering, waarbij het geluid van afgeschoten kruit of een huilende baby Ron herinneren aan de horror in de Vietnamese jungle. En wat te denken van de kleurfilters: rood voor de scènes op het slagveld, wit voor de droomsequenties en blauw voor de scènes aan het thuisfront. Red, white & blue, weet je wel. In ieder opzicht een all American classic kortom, ook al heeft Stone voor dat Amerika niet noodzakelijk goede woorden over.

Peter Janssens