Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray

Dat ’22 Mei’ het werk is van een eigenzinnig filmmaker en niet zozeer van een commerciële marktkramer is duidelijk van de eerste scène. Een meer dan vijf minuten durend steadicamshot waarin we zien hoe een man opstaat, koffie zet, zijn tanden poetst, zijn boterhammen smeert, de bus neemt en via wat op een eindeloze gang lijkt zijn werkstee binnenkomt. De man in kwestie is Sam (Sam Louwyck – ‘Any Way The Wind Blows’, ‘Ex-Drummer’, ‘Rundskop’), een ietwat sloffige veiligheidsagent in een Brussels winkelcentrum. De dag waarop de camera hem volgt is niet zomaar een dag. Het is dag waarop een bom afgaat in het winkelcentrum en voor heel wat slachtoffers zorgt.

Aanvankelijk probeert Sam om een paar gewonden uit het gebouw te slepen, maar al vrij gauw slaat de paniek toe en zet Sam het op een lopen vooraleer de hulpdiensten arriveren. Uitgeput valt hij neer en als hij bijkomt in het midden van een straat, krijgt hij het bezoek van de geesten van een paar slachtoffers. Die willen weten waarom Sam het op een lopen zette, en vragen zich af of Sam de aanslag niet kon voorkomen – daar dat in feite toch zijn taak was. En vond hij het niet vreemd dat een jongeman met een kap op het winkelcentrum binnenwandelde? Waarom heeft hij hem niet gecontroleerd? Vragen waar Sam geen pasklaar antwoord blijkt op te hebben. Tegelijkertijd leert Sam het verhaal kennen van de slachtoffers, dat van de zelfmoordenaar inclusief.

Cineast Koen Mortier bewijst voor de tweede keer dat hij kaas heeft gegeten van filmtaal, maar hij filmt toch bezadigder dan in zijn beeldenstormend debuut ‘Ex-Drummer’. In die adaptatie van Herman Brusselmans roman regeerden de anarchie en de controverse, ditmaal gaat Mortier voor de gevoelens en de menselijkheid met een scenario dat draait om eenzaamheid, rouw en onbegrip. Wat niet wil zeggen dat ’22 Mei’ toegankelijke cinema is. Goed, Mortier laat ditmaal geen hakmes op de goegemeente los, maar je moet toch feeling hebben met een film waarin de cinematografische omkadering primeert op het scenario om de prent naar waarde te schatten. Heb je die niet, dan is de kans groot dat je er na een half uur de brui aan geeft. Zeker omdat ’22 Mei’ een ronduit troosteloze en deprimerende prent blijkt te zijn (nog nooit zo’n kleurloos winkelcentrum gezien als dit) waarin nagenoeg elk beeld baadt in asgrauwe en afgebladderde kleuren.

Uiteraard is de troosteloosheid geen toeval. In een surrealistisch universum waarin iedereen (verborgen) pijnen meedraagt, is het wiedes dat het duistere en donkere regeert. Toch oogt het allemaal te vrijblijvend: de pijn van Sam is tastbaar en geloofwaardig, de modus operandi van de zelfmoordenaar is daarentegen te flets en onvoldoende uitgewerkt om onder de kleren te kruipen. Bovendien maakt Mortier (bewust) nooit duidelijk of Sam in een soort shock verkeert terwijl hij de levende doden ontmoet, of dat hijzelf eveneens is omgekomen tijdens de explosie en in een soort vagevuur met zichzelf in het reine moet zien te komen. Niet dat die duidelijkheid moet (het is en blijft surrealisme natuurlijk), maar het zorgt er wel voor dat de film eerder vervreemdt dan een uitgestoken hand reikt.

Wie in de stemming is voor een donkere meditatie over pijn, schuld en doodgaan vindt vast wel zijn gading in ’22 Mei’. Al kunnen we ons niet van de indruk ontdoen dat Mortier zijn film vooral ziet als een stijloefening. Zo lijkt de verwoestende explosie vooral gekozen uit visueel standpunt. Zeker tijdens de climax waarin Mortier de ontploffing in slow motion toont vanuit verschillende standpunten. Filmisch is er inderdaad geen speld tussen te krijgen, maar voor een verhaal dat draait om menselijke emoties, is het uiteindelijk allemaal toch een beetje te koud rond het hart.

Simon Couwens