Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray

You can’t handle the truth, brieste Jack Nicholson naar Tom Cruise in ‘A Few Good Men’ in 1992, in wat prompt uitgroeide tot een klassieke en nog vaak geciteerde scène. Al was Nicholsons Nathan Jessep niet de enige of eerste hooggeplaatste militair die zich moest verantwoorden in een rechtbank: in 1954 kwam Humphrey Bogart in ‘The Caine Mutiny’ als kapitein Francis Queeg onder vuur te liggen toen zijn bemanning beweerde dat hun aan paranoia lijdende kapitein tijdens zijn missie niet bekwaam genoeg was om zijn schip door troebele wateren te loodsen.

‘The Caine Mutiny’ is de verfilming van de Pulitzerprijs winnende roman van Herman Wouk uit 1951. Wouk maakte tijdens de tweede wereldoorlog zelf deel uit van de bemanning van een mijnenjager in de Stille Oceaan en het boek is grotendeels gebaseerd op ware gebeurtenissen. Al is er in het echt nooit muiterij geweest aan boord van een Amerikaans oorlogsschip: Wouk gebruikt de muiterij als symbool om de onderlinge en vaak stressvolle verstandhouding tussen de bevelhebber en zijn crew te schetsen. Voor Wouk betekende het succes van de roman het begin van een succesvolle carrière als schrijver van oorlogsfictie: zo deed zijn tweeluik ‘The Winds Of War’ en ‘War And Remembrance’ (respectievelijk uit 1971 en 1978) in de jaren tachtig dienst als voer voor twee prestigieuze tv-miniseries.

De verfilming van ‘The Caine Mutiny’ liep niet meteen van een leien dakje. De marine was niet happig om mee te werken aan een film die suggereerde dat er muiterij kon uitbreken op een Amerikaans oorlogsschip en hun weigerachtige houding zorgde ervoor dat geen enkele studio de rechten van het boek wou verzilveren. Waarop producer Stanley Kramer (die later een succesvolle carrière als regisseur van hoofdzakelijk historische en maatschappijkritische films zou uitbouwen) de rechten zelf kocht. De marine wou zelfs het woord ‘Mutiny’ uit de titel schrappen, maar uiteindelijk gingen ze (weliswaar na een paar scenarioaanpassingen en de nadrukkelijke vermelding dat er in het echt nooit muiterij bij de marine was geweest) toch overstag om mee te werken, onder meer door het leveren van oorlogsschepen voor de opnames.

‘The Caine Mutiny’ is bijna zestig jaar na zijn première nog steeds prima kijkvoer. De speciale effecten tijdens de stormscène ogen nauwelijks verouderd, en de sterrencast houdt ook nu nog de aandacht vast. Met op het voorplan natuurlijk Humphrey Bogart als kapitein Queeg. Oorspronkelijk was de rol ingenomen door Richard Widmark, maar Kramer wou koste wat kost met Bogart werken. Columbia zag het echter niet zitten om het hoge salaris van Bogart te betalen, zodat er nogal wat vijven en zessen aan te pas kwam vooraleer Bogart het kapiteinspak mocht aantrekken. Daarnaast is het ook nog uitkijken naar gekende namen als Fred MacMurray, Jose Ferrer en Van Johnson. En naar Robert Francis, die de rol van groentje Willie Keith vertolkt. Voor Francis moest deze rol zijn doorbraak betekenen, maar het noodlot besliste er anders over daar de acteur in 1955 om het leven kwam in een vliegtuigongeval.

Bogart kreeg een Oscarnominatie als beste acteur, maar moest (net zoals veel anderen dat jaar) de duimen leggen voor de genomineerden in Elia Kazans slokop ‘On The Waterfront’ (in Bogarts geval was dat Marlon Brando). Vast staat dat Bogart hier een van zijn meest memorabele vertolkingen uit zijn carrière vertolkt. Zelfs al is hij niet de echte hoofdrolspeler (Bogart verschijnt pas na een half uur in beeld), toch is de kwetsbaarheid die hij hier aan zijn eigen hard boiled imago meegeeft, hoogst ontroerend. Zeker als je weet dat hij toen al leed aan de keelkanker die hem uiteindelijk in 1957 klein zou krijgen.

Simon Couwens