Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray

Voor een filmpje leuk en fijn moet je niet bij Peter Mullan zijn. Negen jaar nadat hij met de vuist op tafel ‘The Magdalene Sisters’ in de cinefiele goegemeente gooide, gaat het er opnieuw ruw aan toe in ‘Neds’, een brutaal coming of age-verhaal gesitueerd in het Schotland van de eerste helft van de jaren zeventig. Voor wie nogal eens meesmuilend het hoofd durft te schudden over de jeugd van tegenwoordig, die van pakweg veertig jaar geleden bestond precies ook niet alleen uit heilige boontjes.

‘Neds’ is de afkorting voor ‘Non-Educated Delinquents’ ofte niet opgevoede straatcriminelen en relschoppers. Dom crapuul zo je wil. En zo liepen er volgens Mullan in de jaren zeventig nogal wat rond in Glasgow. Hij kan het trouwens weten, daar hij rond die periode zelf in Schotland opgroeide. De kans is groot dat Mullan heel wat van zijn eigen herinneringen in het scenario heeft verwerkt. ‘Neds’ wordt verteld vanuit het perspectief van John McGill (debutant Conor McCarron), een aanvankelijk goede jongen die welhaast onoverkomelijk op het slechte pad raakt. Zijn oudere broer Benny koos eerder al resoluut voor een criminele carrière en thuis moet hij toekijken hoe zijn tirannieke vader (Mullan zelf) zijn moeder het leven zuur maakt. Zonder rolmodel valt het John moeilijk om niet te bezwijken onder de aantrekkingskracht van misdaad en geweld. Waardoor hij in een mum van tijd uitgroeit tot een jonge psychopaat.

Het zoveelste sociaal drama uit Groot-Brittannië dus, maar dat standaardetiket doet weinig af aan de kracht van ‘Neds’. Mullan toont niets dat we nog niet eerder zagen in het oeuvre van pakweg Ken Loach of Shane Meadows, maar hij vindt toch de juiste drive om deze prent twee uur lang boeiend te houden. Met de vinger wijzen doet Mullan niet. Zonder alles met naam en toenaam te noemen, maakt hij eenvoudig duidelijk dat John vooral een slachtoffer is van weinig steun biedende omgeving waarin hij opgroeit en dat ook het gebrek aan een beschermende of begrijpende vader hem geen goed doet. Om nog maar te zwijgen van de tirannieke manier waarop het schoolsysteem geen tegenspraak duldt van de jongeren op de schoolbanken. ‘Neds’ laat zien hoe en waarom het kan mislopen bij kinderen en tieners, en hoe elke actie soms een onvoorziene reactie uitroept.

Het gros van de rollen wordt vertolkt door debuterende en niet-professionele acteurs die Mullan vond in de wijken rond en van Glasgow waarin hij de film opnam. Vooral Conor McCarron is een revelatie: de kracht waarmee hij de agressiviteit en bloeddorstigheid van zijn personage neerzet alleen al is een reden om de film te bekijken. Hij is de echte ruggengraat in deze prent die bepaalde zaken wat te snel en zonder diepgang afhaspelt. Zo wordt de relatie tussen John en zijn vader bijvoorbeeld nauwelijks uitgewerkt. Het gevolg daarvan is dat Mullan niet kan vermijden dat ‘Neds’ na verloop van tijd fragmentarisch wordt en niet altijd een hecht geheel vormt.

Daar tegenover staat de eerbied en het respect dat Mullan toont voor zijn hoofdpersonage. Hoe gruwelijk de daden van John op een bepaald moment ook zijn, Mullan slaagt erin om begrip op te wekken voor de daden van de jongen, alsof er voortdurend een aura van verzachtende omstandigheden om hem heen zweeft. Waardoor de zelfvernietigingsdrang van een tiener die alles in hem heeft om op het goede pad te blijven extra tragisch oogt. Een paar inzinkingen niet te na gesproken finisht ‘Neds’ als een strak en sterk humaan drama. Zij het waarschijnlijk niet meteen eentje voor mensen met een aversie voor ruw en vaak weinig verbloemd geweld.

Simon Couwens