Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray

Debuterend scenarist/regisseur J.C. Chandor kon zich waarschijnlijk geen betere start van zijn carrière voorstellen dan met deze ‘Margin Call’. Dit klein en relatief goedkoop gedraaid filmpje (geraamd budget 3,5 miljoen dollar) werd wereldwijd unaniem lovend onthaald, verzamelde verschillende prijzen (waaronder de Robert Altman Award op de Independent Spirit Awards) en nominaties (waaronder een Oscarnominatie voor beste scenario) en heeft een cast waarvoor zelfs een A-regisseur met graagte oneerbare voorstellen zou doen. Een eersteling die Chandor alvast geen windeieren heeft gelegd, daar hij momenteel volop bezig is met de voorbereidingen van ‘All Is Lost’, een drama over de overlevingstocht van een man op zee. En niet zomaar een man, daar hij niemand minder dan Robert Redford wist te strikken voor de hoofdrol.

Maar dat is toekomstmuziek: het nu wordt gekleurd door de thuisbioscooprelease van Chandors sterke debuut, waarin onder meer Kevin Spacey, Jeremy Irons, Paul Bettany, Stanley Tucci, Zachary Quinto, Demi Moore en Simon Baker het mooie weer maken. ‘Margin Call’ is niet de eerste film die het egocentrisme en de spilzucht van de Amerikaanse grootbanken en andere gehaaide economische reuzen aan de kaak stelt, maar het is dusver wel degene die het meest tegen de ribben kleeft en geen concessies doet om het cynische gedrag van de personages op te leuken. Iets waaraan zelfs Oliver Stone in zijn ‘Wall Street’-tweeluik niet onderuit kon.

Dat het Chandor menens is, blijkt al uit de hakbijl bovenhalende openingsscène. In een niet nader genoemde financiële instelling worden op een niet zo fraaie dag bijna 80 % van de werknemers ontslagen. Onder hen Eric Dale (Stanley Tucci), de manager van het risicoanalysedepartement. Vlak voordat hij met zijn kartonnen doos persoonlijke spullen in de lift verdwijnt, schuift hij nog een USB-stick in de handen van zijn collega Peter Sullivan (Zachary ‘Spock 2.0’ Quinto) en waarschuwt hem voorzichtig te zijn. Een nieuwsgierige Sullivan bestudeert prompt de stick en ontdekt dat het bedrijf op het punt staat de dieperik in te gaan omdat het per transactie meer verliest dan het nog waard is. Een gevolg van onverantwoorde investeringen en verkeerd ingeschatte risico’s. Sullivan verwittigt onmiddellijk zijn oversten (Paul Bettany en Kevin Spacey) die op hun beurt nog hogergeplaatsten van de rampspoed op de hoogte brengen. Het resultaat is een nachtelijk crisisberaad waarbij niemand uiteindelijk nog weet hoe de impasse te keren. Een ding is zeker: nog liever dan failliet te gaan, beslissen de bedrijfsleiders om hun rommelinvesteringen en gebakken lucht zo voordelig mogelijk te verkopen aan hun klanten. Dat ze daarmee een wereldwijde crisis ontwikkelen lijkt de minste van hun zorgen.

Zonder echt namen te noemen, is het voor de goede verstaander duidelijk dat Chandor zijn pijlen richt op de Lehman Brothers-kredietinstelling, die met hun malafide praktijken misschien wel het definitieve startschot gaf voor de financiële crisis die de wereld in 2008 op zijn grondvesten deed daveren, en waarvan de vaak hevige naschokken nog steeds voelbaar zijn. Dat de machinaties daarvan voor de leek alles behalve duidelijk zijn, hoeft geen beletsel te zijn om op te gaan in ‘Margin Call’: Chandor maakt duidelijk dat het niet-tastbare cijfergegoochel voor de betrokkenen ook alles behalve zonneklaar is. Zelfs opperhoofd Jeremy Irons weet nauwelijks waar zijn bedrijf mee bezig is, getuige het hilarische moment waarop hij vraagt of iemand hem het probleem eens kan uitleggen op een manier waarop ook een golden retriever het zou begrijpen.

‘Margin Call’ mag dan over rommelkredieten gaan, rommel is dit filmpje allerminst. Chandor filmt de vele praatscènes trefzeker en op het scherpst van de snee, en haalt het beste uit zijn cast. Irons is subliem als kapitalistisch zwijn dat er geen graten inziet de wereldeconomie te verneuken, Tucci is fantastisch als werkgever die aan zijn 19 jaar trouwe dienst met moeite een gouden handdruk overhoudt, en ook de rest van de cast excelleert in het uitbeelden van kredietinvesteerders op de rand van de afgrond. Of je ‘Margin Call’ nu ziet als een nagelbijtende thriller of een gitzwarte tragedie, aan de impact ervan valt niet te ontsnappen. Aan de moraal ook niet: als de bankier de passie preekt, boer pas op je duiten.

Simon Couwens