Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray
Mr. Turner
Mike Leigh is samen met Ken Loach een van de peetvaders van de Britse sociale cinema. En net als Loach pakt hij af en toe uit met een historisch drama dat zeden en moraal in een breder geschiedkundig kader schetst. Denk maar aan ‘Topsy Turvy’ (1999), waarin de ontstaansgeschiedenis van Gilbert en Sullivans operette ‘The Mikado’ en de creatieve conflicten tussen beide mannen centraal stonden. Of aan ‘Vera Drake’ (2004), een sterk drama over (illegale) abortus in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Leighs meest ambitieuze historische project is ongetwijfeld deze ‘Mr. Turner’, een tot in de kleinste microvezels verzorgde biopic over J.M.W. Turner (1775 – 1851), een van Engelands meest controversiële landschapschilders uit de romantische periode.
Het volledige leven van William Turner in twee uur en een half uit de doeken doen is niet mogelijk zonder in fragmentarische valkuilen te vallen. Dus ‘beperkt’ Leigh zich tot ruwweg de vijfentwintig laatste levensjaren van de man – nog steeds voer genoeg voor een dik belegde boterham. Zelfs met die focus kan Leigh niet vermijden dat hij af en toe van de narratieve hak op de tak moet springen. Cinematografische atletiek die gelukkig nergens en nooit verhindert dat ‘Mr. Turner’ oogstrelend mooi is. Wat al duidelijk is tijdens de eerste minuten, waarin we op een adembenemend poëtische manier zien hoe Turner een landschap met windmolen aan het doek toevertrouwt.
De vaststelling dat William Turner op zijn zachtst gezegd geen gemakkelijk man was, zorgt eveneens voor boeiend kijkvoer. Turner was een brompot eerste klas die meer mensen afstootte dan aantrok. Zijn privéleven was een zootje: hij had twee buitenechtelijke dochters die hij niet wou erkennen, had een weinig romantische seksuele relatie met zijn huishoudster en vond uiteindelijk toch nog de echte liefde bij een tweevoudige weduwe. Daarnaast schopte hij veelvuldig tegen de schenen van de kunstminnende goegemeente met zijn eigen en vaak tegendraadse visie, en werd hij uiteindelijk zelfs door een groot deel van kunstkenners verguisd. Dat Leigh onderhuids een link legt met het lot van auteurfilmers die buiten de door de geldschieters geponeerde eisen proberen om kunst te maken, zorgt ervoor dat ‘Mr. Turner’ zich eveneens laat bekijken als een tijdloos document.
Al staat in de eerste plaats William Turner centraal. Leigh probeert niet om zijn nors karakter goed te praten of te draperen met een in liefde gedrenkte mantel: de scènes waarin een hoestende en brommende Turner zijn eigen dochters negeert is niet meteen van die aard om het hoofdpersonage met genegenheid te omarmen. Toch slaagt Leigh erin om sympathie op te wekken voor de man: is het niet zozeer door zijn privébeslommeringen, dan toch zeker door zijn professionele lef en ijver. De wijze waarop Turner research deed voor zijn doeken – op een bepaald moment laat hij zich vastbinden aan de mast van een schip om zo levensecht mogelijk het kolken van de golven te kunnen ensceneren – doet denken aan de waanzinnige capriolen waarmee cineasten als Stanley Kubrick of Charlie Chaplin alles gaven voor de kunst. Daarnaast biedt ‘Mr. Turner’ een boeiende kijk op de (schilder)kunst an sich in het Engeland van de 19e eeuw. Hoe het grote geld de individuele kunst niet altijd goed deed, hoe zeden en gewoontes een grote rol speelden en hoe de opkomst van de fotografie voor veel schilders een serieuze streep door de rekening betekende.
Een film met meerdere lagen dus, en een die af en toe onder zijn eigen gewicht dreigt te bezwijken. Dat dit niet gebeurt, komt door het vakmanschap van Leigh. Samen met director of photography Dick Pope trekt hij Turners schilderkenmerken – kleuren en poses inclusief – door in de cameravoering. Het creatieproces van Turners schilderwerken is fascinerend in beeld gebracht en vormen meer dan zijn moeilijke intermenselijke relaties het echte hart van de film. Dat het hart extra gepassioneerd klopt, komt dan weer door Timothy Spall. Die bijt zich als een vampier op een missverkiezing vast in het project en slaagt erin om van de getormenteerde kunstenaar geen karikatuur te maken – wat met al het gebrom zeker mogelijk was – maar een mens van vlees en bloed die zijn emoties enkel via zijn kunst kon uiten.
‘Mr. Turner’ is misschien niet de beste film van Mike Leigh – het is en blijft een lange en vaak trage zit – maar is – samen met ‘Topsy Turvy’ – ontegensprekelijk zijn mooiste. Bijna elke scène is een perfect gekadreerd tableau op zich, wat van deze parel zowel voor film- als voor kunst- en schilderijliefhebbers een geheide aanrader maakt.
© Cinevision.be/nl
Niets uit deze publicatie mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke (per e-mail of brief) toestemming van de verantwoordelijke uitgever.