Cinevision
Film besprekingen: bioscoop, dvd en Blu-ray
Small Axe: Education
De afsluiter van Steve McQueens 'Small Axe' vijfluik komt nauwelijks boven de speelduur van een uur uit. 'Education' sluit daarmee mooi aan bij de sociale cinema vérité televisieprojecten waar Ken Loach zijn carrière mee startte en waar Alan Clarke een volledige carrière mee vulde. Het feit dat McQueen dit keer institutioneel racisme aanklaagt waar kinderen het slachtoffer van waren, maakt van 'Education' misschien wel het schrijnendste deel van de vijf, zij het filmisch zeker niet het meest exuberante.
'Education' bevat ook autobiografische elementen. McQueen had als kind dyslexie en studieproblemen en werd daardoor van zijn klasgenoten gescheiden. Hetzelfde overkomt de twaalfjarige Kingsley (een debuterende Kenyah Sandy). Hij heeft moeite met lezen en is daardoor het kneusje van de klas. Los daarvan is hij slim en bij de pinken. Hij heeft zelfs een droom: astronaut worden. Maar de schooldirectie ziet het anders: door zijn ongeletterdheid faalt hij op een IQ-test en wordt hij naar een school voor educationally sub-normal kinderen gestuurd. Ook blanke kinderen werden naar dergelijke scholen gestuurd, maar het merendeel van de kinderen had toch een West-Indische achtergrond. Wat dan weer kwam omdat de IQ-testen zo waren opgesteld dat nagenoeg elke zwarte leerling die ‘niet mee kon’ een onvoldoende kreeg.
Terwijl die kinderen gewoon extra aandacht en bijles nodig hadden om hun leerachterstand op te halen. Op die speciale scholen daarentegen kregen ze niet eens les: ze werden er aan hun lot overgelaten, en niemand deed inspanningen om hen iets te leren. Zelfs hun aanwezigheid werd niet opgevolgd. Dat levert een van de meest schrijnende en tegelijkertijd duister-komische scènes uit de gehele reeks op. Die waarin een leraar een akoestische gitaar-versie brengt van The Animals’ 'House Of The Rising Sun' voor een klas apathische kinderen waarvan de helft ligt te slapen. En die vervolgens de vraag voorgeschoteld krijgen wie het lied heeft geschreven. McQueen toont het volledige lied in een scène die wel nooit lijkt te eindigen en laat zo de hypocrisie van het toenmalige Britse onderwijsbestel keihard doel treffen, zeker als de zinsnede 'The Ruin Of Many A Poor Boy' passeert.
McQueen toont eveneens de invloed van Kingsleys gezinsomgeving: zijn vader is ook grotendeels ongeletterd en tilt niet zozeer aan de handicap van zijn zoon ‘omdat je voor een goed vak niet moet kunnen lezen’, en zijn moeder ontdekt pas hoe haar zoon een kans op een faire toekomst wordt ontnomen wanneer ze in contact komt met een organisatie die de ouders van de getroffen kinderen opzoekt en hen met de neus op de waarheid drukt. McQueen pakt op het eind uit met een hoopvolle blik op Kingsleys toekomst en sluit daarmee ook zijn vijfluik af op met een scheut positivisme. Als one that got away is dat McQueens volste recht: maar het besef er velen niet zijn ontsnapt uit de maatschappelijke valkuilen die door anderen werden gegraven geven het hoopvolle slot een wrange nasmaak. En ook dat zal - gezien het ruime spectrum aan ingebakken racisme dat McQueen in zijn kwintet behandelt - geen toeval zijn.